امکان‌سنجی توافق بر سلب صلاحیت بین‌المللی دادگاه‌ها در حقوق ایران

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه شروط مندرج در قراردادها به‌ویژه قراردادهای تجاری بین‌المللی در خصوص تعیین دادگاه صالح به رسیدگی به دعاوی احتمالی آینده بسیار مهم است. توافق طرفین قرارداد بر تعیین دادگاه صالح، گرچه با استناد به اصل حاکمیت اراده و رعایت منافع طرفین قابل قبول به نظر می‌رسد و در برخی نظام‌های حقوقی  یا اسناد بین‌المللی صراحتاً به رسمیت شناخته شده، اعتبار آن به دلیل نبود مقرره صریحی در این موضوع و ضعف رویه‌قضایی در حقوق ایران، مورد تردید است. این تردید در خصوص شرط سلب صلاحیت از دادگاه‌های ایرانی جدی‌تر است. مقاله حاضر به این نکته پرداخته است که گرچه در خصوص توافق بر صلاحیت دادگاه ایرانی در رسیدگی به دعوا، حقوق ایران همگام با سایر نظام‌های حقوقی چنین شرطی را معتبر می‌داند، در مورد توافق بر سلب صلاحیت از دادگاه‌های ایرانی دیدگاه مضیق‌تری اتخاذ کرده و تنها در صورتی که موضوع، با موارد صلاحیت انحصاری دادگاه‌های ایران مرتبط نباشد چنین توافقی را معتبر می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility of Agreement on Courts Exclusion of Extra Territorial Jurisdiction in Iranian Law

نویسندگان [English]

  • mohammedmjed Kabry 1
  • Azam Ansari 2
1 Master of Private Law, Ferdowsi University of Mashhad, Department of Law
2 Corresponding Author, Ferdowsi University of Mashhad, Department of Law
چکیده [English]

Nowadays, great importance has been attached to the contractual terms especially the agreement on choice of court in international commercial contracts for possible disputes. Although, considering the party autonomy principle and parties’ interests, the agreement on the court that will have jurisdiction over the case is acceptable and this agreement obviously is valid in some legal systems and also in international instruments, Iranian Law casts serious doubt on it. Lack of certain laws and deficiency of case law in Iran have induced this uncertainty. The confusion in the clause to the exclusion of Iranian courts’ jurisdiction is more serious. This article using descriptive-analytical method and focusing on some Acts and Cases in legal system of Iran indicates that in Iranian Law, the agreement on jurisdiction that introduces the Iranian courts as competent court is acceptable. Accordingly, Iranian Law operates like many other legal systems. Nevertheless, it deals with more restrictions on the exclusion of Iranian courts’ jurisdiction clause. This clause is valid unless the subject of dispute is related to issues that the Iranian courts have exclusive jurisdiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Disputes
  • Competent Court
  • Relative Competence
  • Agreement on Jurisdiction
  • Party Autonomy
  • الف. فارسی

    ـ کتاب

    • ارفع‌نیا، بهشید؛ حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد دوم ـ تعارض قوانین و تعارض دادگاه‌ها، چاپ چهارم، بهتاب، 1383.
    • شاه­حیدری‌پور، محمد‌علی؛ آیین دادرسی مدنی ـصلاحیت دادگاه‌هاـ مطالعه حقوق ایران و تطبیق با حقوق انگلستان، آداک، 1391.
    • سلجوقی، محمود؛ حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد دوم، چاپ ششم، میزان، 1387.
    • شایگان، اسماعیل؛ شرط صلاحیت قضایی در حقوق بین‌الملل خصوصی، شرکت سهامی انتشار، 1397.
    • شمس، عبدالله؛ آیین دادرسی مدنی، دوره بنیادین، جلد اول، چاپ چهل‌وهفتم، دراک، 1396.
    • شیخ‌الاسلامی، سید محسن؛ حقوق بین‌الملل خصوصی، گنج دانش، 1384.
    • شیروی، عبدالحسین؛ حقوق تجارت بین‌الملل، ویراست دوم، چاپ هفتم، سمت، 1393.
    • صفایی، سیدحسین؛ مباحثی از حقوق بین‌الملل خصوصی، میزان، 1374.
    • عرفانی، سیما؛ مطالعه تطبیقی شناسایی و اجرای احکام خارجی در حقوق ایران و امریکا همراه با رویه‌قضایی، جنگل، جاودانه، 1395.
    • غمامی، مجید و حسن محسنی؛ اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، میزان، 1386.
    • کاتوزیان، ناصر؛  قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ویرایش سوم، چاپ هفدهم، میزان، 1387.

     

    ـ مقاله

    • ایزدی، علی؛ «قابلیت اعمال قواعد امر مختومه، امر مطروحه و محکمه نامناسب برای حل تعارض محاکم بین‌المللی»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 55، پاییز و زمستان 1395.
    • خدابخشی، عبدالله، اعظم انصاری و محمد‌مجد کابری؛ «شرایط اجرای احکام خارجی در حقوق ایران و مصر»، حقوق خصوصی، شماره 2، 1397.
    • عابدی، محمد‌تقی؛ «صلاحیت قضایی و صلاحیت داوری ـ تحلیلی بر یک رأی صادره در مسئله صلاحیت»، مجله حقوقی، شماره 35، پاییز و زمستان 1385.
    • کابری، محمدمجد و اعظم انصاری؛ «شرایط اساسی توافق صلاحیت در حقوق بین‌الملل خصوصی»، مطالعات حقوقی، دوره 11، شماره 2، تابستان 1398.
    • مافی، همایون و رشید ادبی فیروزجایی؛ «صلاحیت دادگاه‌های ایران در قلمرو حقوق بین‌الملل خصوصی»، دانش حقوق مدنی، سال سوم، شماره 2، پاییز و زمستان 1393.
    • مقصودی، رضا؛ «دادرسی موازی در دعاوی بین‌المللی»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 2، 1393.
    • ـــــــــــــ ؛ «سوء‌استفاده از حق در حقوق بین‌الملل خصوصی»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال چهارم، شماره 12، 1394.
    • ـــــــــــــ ؛ «دکترین دادگاه نامناسب در حقوق بین‌الملل خصوصی»، نامه مفید، شماره 94، 1391.
    • ـــــــــــــ ؛ «شروط صلاحیت قضایی در حقوق بین‌الملل خصوصی»، مجله پژوهشنامه حقوقی، سال اول، شماره 2، 1389.
    • ـــــــــــــ ؛ «صلاحیت قضایی در حقوق بین‌الملل خصوصی»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 56، بهار و تابستان 1396.

     

    ب. عربی

    ـ کتاب

    • الروبی، محمد؛ دور الاراده فی تحدید الاختصاص القضائی الدولی، الطبعه الاولی، دار النهضه العربیه، 2008.
    • خالد، هشام؛ قواعد الاختصاص القضائی الدولی وتعلقها بالنظام العام، الطبعه الاولی، منشاه‌المعارف، 2000.
    • سلامه، عبدالکریم؛ فقه المرافعات المدنیه الدولیه، چاپ اول، دار النهضه العربیه، 2000.
    • صادق، هشام؛ تنازع الاختصاص القضائی الدولی، الطبعه الاولی، منشأه المعارف، 1972.
    • ـــــــــــ ؛ مدی حق القضاء المصری فی التخلی عن اختصاصه فی‌المنازعات المدنیه و التجاریه، 2014، قابل دسترسی در: http://cutt.us/uYLIm آخرین بازدید در 13 اسفند 97.
    • عبدالله، عزالدین؛ القانون الدولی الخاص، الجزء الثانی، الطبعه التاسعه، الهیئه العامه للکتاب، 1986.
    • محمد خلیل، خالد عبدالفتاح؛ تعاظم دور الاراده فی القانون الدولی الخاص، الطبعه الاولی، دار النهضه العربیه، 2014.

     


    ج. انگلیسی

    - Book

    • Brand, Ronald A., Herrup, Paul, The 2005 Hague Convention on Choice of Court Agreements: Commentary and Documents, Cambridge University Press, 2008.

     

    -Articles

    • Ahmed, Mukarrum and Beaumont, Paul, “Exclusive Choice of Court Agreements: Some Issues on the Hague Convention on Choice of Court Agreements and Its Relationship with the Brussels I Recast Especially Anti-Suit Injunctions, Concurrent Proceedings and the Implications of BREXIT”, Centre for Private International Law Aberdeen Working Paper Series, Working Paper No. 5, 2016.
    • Clermont, Kevin M., “Governing Law on Forum-Selection Agreements”, Hastings Law Journal, Vol. 66, 2015.

     

    - Instruments

    • ALI/ UNIDROIT Principles of Transnational Civil Procedure.
    • Brussels Convention on Jurisdiction and the Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters, 1968.
    • Council Regulation (EC) No. 44/2001 of 22 December 2000 on Jurisdiction and the Recognition and Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters (‘Brussels I’).
    • Hague Convention on Choice of Court Agreements, 2005.
    • The Regulation (EU) No. 1215/2012 of the European Parliament and the Council of 12 December 2012 on jurisdiction and the Recognition and Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters (Recast) (‘Brussels I Recast’).