نظارت قضایی محاکم بین المللی بر شورای امنیت سازمان ملل متحد

موسوی, سیدفضل‌ا..; بذّار, وحید

doi:10.22066/cilamag.2016.20720

نظارت قضایی محاکم بین المللی بر شورای امنیت سازمان ملل متحد

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

10.22066/cilamag.2016.20720

چکیده

شورای امنیت به‌عنوان مسئول اصلی و اولیه صلح و امنیت بین‌المللی و عالی‌ترین رکن سیاسی نظام بین‌المللی، از جایگاه رفیعی در جامعه بین‌المللی برخوردار است. درعین‌حال، این موقعیت والا و خصیصه سیاسی منجر به آن نمی‌شود که دادگاه‌های بین‌المللی نتوانند اقدامات این مرجع را از لحاظ قضایی بررسی کنند. دیوان دادگستری اروپا بر اساس رویه‌ای که از سال 2008 و از قضیه کادی شروع کرده، به‌طور مداوم و در قضایای متعددی، به بررسی قضایی اقدامات شورای امنیت پرداخته است (البته به‌طور غیرمستقیم و از مجرای بازبینی قضایی مصوبات تحریمی شورای اتحادیه اروپا که در راستای اجرای قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت به تصویب رسیده است). سایر دادگاه‌های بین‌المللی نیز در مواردی فرصت یافته‌اند تا در ‌خصوص چالش امکان کنترل قضایی اقدامات شورای امنیت اظهارنظر کنند. دیوان بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق در قضیه تادیچ، دیوان اروپایی حقوق بشر در قضیه بهرامی و سراماتی و قضیه نادا، دادگاه ویژه لبنان در قضیه عیّاش و دیوان بین‌المللی کیفری رواندا در قضیه کانیاباشی که در اعمال وظیفه قضایی خویش با این مسئله مواجه بوده‌اند، رویه‌های متمایزی را در پیش گرفته‌اند. درعین‌حال، این امکان برای دیوان بین‌المللی کیفری نیز وجود دارد که قطعنامه‌های حاوی وضعیت ارجاعی از سوی شورای امنیت را مورد بررسی قضایی قرار دهد. اما دیوان بین‌المللی دادگستری با اینکه هیچ ممنوعیتی در این خصوص ندارد، در قضیه لاکربی، قضیه نامیبیا، قضیه هزینه‌های خاص و قضیه بوسنی‌وهرزگوین علیه صربستان و مونته‌نگرو که موقعیت برای بررسی مشروعیت (در معنای قانونی‌بودن)[1] تصمیمات شورا مهیا شده بود، با مصلحت‌اندیشی به این کار تن نداد. درکل به نظر می‌رسد که رویه‌ای بین‌المللی در خصوص امکان نظارت قضایی دادگاه‌های بین‌المللی بر شورای امنیت در حال شکل‌گیری است.

[1]. Legality

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Judicial Control of International Courts on the United Nations Security Council

نویسندگان [English]

Seyyed Fazlollah Moosavi ¹
Vahid Bazzar ²

چکیده [English]

United Nations Security Council as the primary responsible organ for the maintenance of international peace and security and the superior political part of international order, has a prominent place in international community. However, this prominent position will not prevent International Courts to judicially control acts of this organ. Based on a precedent which has been started since 2008 and in Kadi Case, the European Court of Justice has frequently acted to judicially control Security Council acts in numerous instances. Moreover, other International Courts have declared their opinions on challenge of possibility of Judicial Control of Security Council acts. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia in Tadic Case, European Court of Human Rights in Behrami and Saramati Case and Nada Case, Special Tribunal for Lebanon in Ayyash Case, and International Criminal Tribunal for Rwanda in Kanyabashi Case, confronting this question in exercising of their jurisdiction, have adopted various approaches. However, this possibility has existed for International Criminal Court to judicially control the resolutions which contains referred position by the Security Council. While International Court of Justice has no limitation in this regard, in Lockerbie Case, Namibia Case, Certain Expenses Case, and Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro Case which can control the legitimacy of Council acts, conveniently abstained and preferred to continue to pacific coexistence with Security Council, acting as two organs of an International organization. Thus, there is an emerging International practice related to possibility of Judicial Control of International Courts on Security Council.

کلیدواژه‌ها [English]

Security Council
International Court of Justice
European Court of Human Rights
International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia
International Criminal Tribunal for Rwanda
Special Tribunal for Lebanon
International Criminal Court
European Court of Justice

مراجع

الف) فارسی

ـ کتاب

زمانی، سیدقاسم؛ حقوق سازمان‌های بین‌المللی، شهر دانش، 1392.
· سادات‌میدانی، سیدحسین؛ دیوان بین‌المللی دادگستری، ادله اثبات دعوا، جنگل، 1388.
سواری، حسن؛ «تحریم‌ها از منظر قانونیت و مشروعیت»، مجموعه مقالات همایش ابعاد حقوقی تحریم‌های بین‌المللی شورای امنیت، مجد، 1392.
غدیر، منصف؛ روش کار قاضی بین‌المللی،ترجمه و تحقیق: محمد‌حسین رمضانی قوام‌آبادی، چاپ دوم، شهر دانش، 1392.
میرعباسی، سیدباقر و سیدحسین سادات‌میدانی؛ دیوان بین‌المللی دادگستری، مسائل روز، چکیده آراء و اسناد، چاپ دوم، جنگل، 1389.

ـ مقاله

احمدی، ستار؛ «شورای امنیت و امکان کنترل اعتبار قطعنامه‌های آن توسط دیوان بین‌المللی دادگستری»،فصلنامه سیاست خارجی، سال هفدهم، شماره 14، 1382.
امیر‌ارجمند، اردشیر؛ «گزارشی از رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه لاکربی: ایرادات مقدماتی»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 22، 1377.
سیفی، سیدجمال؛ «دیوان بین‌المللی دادگستری رکن اصلی قضایی ملل متحد»،مجموعه مقالات همایش نقش دیوان بین‌المللی دادگستری در تداوم و توسعه حقوق بین‌الملل، انتشارات انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، 1389.
سیفی، سیدجمال؛ «تأملی بر دعاوی ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری»،مجله پژوهش حقوقی، سال دوم، شماره 3، 1382.
· صفایی، لیلا؛ «قضیه لاکربی، دیوان بین‌المللی دادگستری یا شورای امنیت؟»، فصلنامه راهبرد، شماره 5، 1373.
زمانی، سیدقاسم؛ «دیوان دادگستری اروپا و حفاظت از حریم حقوق بین‌الملل در قبال شورای امنیت»،مجموعه مقالات همایش ابعاد حقوقی تحریم‌های بین‌المللی شورای امنیت، مجد، 1392.
زمانی، سیدقاسم؛ «سیاست قضایی دیوان بین‌المللی دادگستری در قبال اصل ممنوعیت توسل به زور»،مجموعه مقالات همایش نقش دیوان بین‌المللی دادگستری در تداوم و توسعه حقوق بین‌الملل، انتشارات انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، 1389.
· زمانی، سید‌قاسم و جعفر زنگنه شهرکی؛ «تحریم‌های بین‌المللی ناقض حقوق بشر: از چالش مشروعیت حقوقی تا مسئولیت بین‌المللی»،فصلنامه راهبرد، سال بیست‌ودوم، شماره 67، 1392.
کمالی‌نژاد، حسن؛ «رأی دیوان دادگستری اتحادیه اروپایی مبنی بر رد درخواست تجدیدنظر کمیسیون اتحادیه در قضیه کادی (2)»، تازه‌های ملل متحد، سال اول، شماره 17، 1392.
ممتاز، جمشید؛ «دیوان بین‌المللی دادگستری: فرجام سخن»،مجموعه مقالات همایش نقش دیوان بین‌المللی دادگستری در تداوم و توسعه حقوق بین‌الملل، انتشارات انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، 1389.
________؛ «اعلامیه‌های مجمع عمومی: جلوه‌ای جدید از تدوین و توسعه حقوق بین‌الملل»،مجموعه مقالات همایش نقش مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تدوین و توسعه تدریجی حقوق بین‌الملل، انتشارات انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، 1391.
· موسوی، سید‌فضل‌الله، سید‌مهدی چهل‌تنی و سید‌مهدی موسوی؛ «بررسی و تحلیل رأی قضیه کادی علیه شورای اتحادیه اروپایی»،فصلنامه پژوهش حقوق، سال چهاردهم، شماره 46، 1391.
· موسوی، سید‌فضل‌الله و معصومه‌سادات میرمحمدی؛ «تغییرات جوی: تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی»،مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 49، پاییز و زمستان 1392.
· موسوی میرکلائی، سید‌طه؛ «نقش شورای امنیت در ایجاد صلاحیت برای دیوان بین‌المللی دادگستری»،مجله تعالی حقوق، سال چهارم، شماره 15، 1390.
موثقی، حسن؛ «بررسی کنوانسیون ضد‌تروریسم مونترال 1971 (قضیه لاکربی)»، مجله فلسفه و کلام علامه، شماره 7، 1384.
میرزاده، مناالسادات؛ «تحقق رؤیای نظارت قضایی بر قطعنامه‌های شورای امنیت: تأملی بر رأی دیوان دادگستری اروپا در قضیه فولمن و محمودیان»، مجله پژوهش‌های حقوقی،شماره 19، 1390.

ب) انگلیسی

Articles

Alvarez, Jose E., “Theoretical Perspectives on Judicial Review by the World Court”, American Society of International Law, Proceedings of the 89th Annual Meeting: Structures of World Order, 1995.
Alvarez, Jose E. “Tadic Revisited- The Ayyash Decisions of the Special Tribunal for Lebanon”, Journal of International Criminal Justice, vol. 11, 2013.
Cronin-Furman, Kathleen Renee, “The International Court of Justice and the United Nations Security Council: Rethinking a Complicated Relationship”, Columbia Law Review, vol. 106. 2009.
De Burca, Grainne, “The European Court of Justice and the International Legal Order After Kadi”, Harvard International Law Journal, vol. 51, No. 1, 2010.
De Sena, Pasquale and Vitucci, Maria Chiara, “The European Courts and the Security Council between Dédoublement Fonctionnel and Balancing of Values”, The European Journal of International Law, vol. 20, No. 1, 2009.
De Wet, Erika, “From Kadi to Nada Judicial Techniques Favouring Human Rights over United Nations Security Council Sanctions”, Chinese Journal of International Law, No. 12. 2013.
Doebring, Karl, “Unlawful Resolutions of the Security Council and Their Legal Consequences”, Max Planck Yearbook of United Nations Law, 1997.
Gowlland-Debbas, Vera, “The Relationship between the Security Council and the Projected International Criminal Court”, The American Journal of International Law, vol. 88, No. 4, 1998.
Gray, Christine, “The Use and Abuse of the International Court of Justice: Cases Concerning the Use of Force after Nicaragua”, The European Journal of International Law, vol. 14, No. 5, 2003.
Hossain, Kamrul, “Legality of the Security Council Action: Does the International Court of Justice Move to Take Up the Challenge of Judicial”, Uluslararasi Hukuk Ve Politika (Review of International Law and Politics), Cilt. 5, No. 17, 2009.
Jain, Neha, “A Separate Law for Peacekeepers: The Clash between the Security Council and the International Criminal Court”, European Journal of International Law, vol. 16, No. 2, 2005.
Kokott, Juliane and Sobotta, Christoph, “The Kadi Case- Constitutional Core Values and International Law- Finding the Balance”, The European Journal of International Law, vol. 23, No. 4, 2012.
Martenczuk, Bernd, “The Security Council, the International Court and Judicial Review- What Lessons from Lockerbie”, European Journal of International Law, vol. 10, No. 3, 1999.
Michaelsen, Christopher. “Kadi and Al Barakaat v. Council of the European Union and Commission of the European Communities, The Incompatibility of the United Nations Security Council’s 1267 Sanctions Regime with European Due Process Guarantees”, Melbourne Journal of International Law, vol. 10, 2009.
Milanovic, Marko and Papic, Tatjana, “As Bad as It Gets: The European Court of Human Rights’ Behrami and Saramati Decision and General International Law”, International Comparative Law Quarterly,vol. 58, No. 2, 2009.
Nikolova, Mariya and Ventura, Manuel J., “The Special Tribunal for Lebanon Declines to Review UN Security Council Action”, Journal of International Criminal Justice, vol. 11, 2013.
Osterdahl, Inger, “The Exception as the Rule: Lawmaking on Force and Human Rights by the UN Security Council”, Journal of Conflict & Security Law, vol. 10, No. 1, 2005.
Petculescu, Ioana, “The Review of the United Nations Security Council Decisions by the International Court of Justice”, Netherlands International Law Review, vol. 52, Issue 2, 2005.
Plachta, Michel, “The Lockerbie Case: The Role of the Security Council in Enforcing the Principle Aut Dedere Aut Judicare”, The European Journal of International Law, vol. 12, No. 1, 2001.
Roberts, Ken, “Second-Guessing the Security Council- The International Court of Justice and Its Powers of Judicial Review”, Pace International Law Review,vol. 7, Issue 2, 1995.
Trahan, Jennifer, “The Relationship between the International Criminal Court and the U.N. Security Council”, Criminal Law Forum, vol. 24. 2013.
Van Rossem, Jan Willem, “Interaction between EU Law and International Law in the Light of Intertanko and Kadi: The Dilemma of Norms Binding the Member States but Not the Community”, Netherlands Yearbook of International Law, vol. 40, 2009.
Watson, Geoffrey R. , “Constitutionalism, Judicial Review, and the World Court”, Harvard International Law Journal, vol. 34, No. 1, 1993.
Werner, Wouter G., “Securitization and Judicial Review: A Semiotic Perspective on the Relation between the Security Council and International Judicial Bodies”, International Journal for the Semiotics of Law, vol. 14, 2001.