اختلافات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته‌ای از دیدگاه حقوق بین‌الملل

سادات‌میدانی, سید‌حسین

doi:10.22066/cilamag.2016.20726

اختلافات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته‌ای از دیدگاه حقوق بین‌الملل

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

سید‌حسین سادات‌میدانی

مدرس دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه

10.22066/cilamag.2016.20726

چکیده

تفسیر و قضاوت راجع به دو مقوله «نگرانی‌های بین‌المللی» و «تعهدات بین‌المللیِ» مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، ازجمله امور اختلافی بوده که طرف‌های درگیر و ذی‌نفع، مواضع و دیدگاه‌های متعارض خاص خود را دارند. درحالی‌که مسئله اول، ماهیتاً امری ذهنی است و احراز یا انکار آن، تابعی از متغیرهای غیرملموس عمدتاً سیاسی ‌ـ امنیتی است، مسئله دوم اساساً مقوله‌ای عینی است که می‌توان با درنظرداشتن حقوق بین‌المللِ قابل اعمال و حقایق اثبات‌شده، درمورد آن قضاوت کرد. همواره طرف‌های مقابل ایران با اشاره به «نگرانی‌های مشروع جامعه بین‌المللی»، پایبندی ایران به «تعهدات بین‌المللی»‌اش را خواستار شده‌اند. در مواضع ابرازشده، طرف‌های مقابل ایران بدون شکافتن مبانی استدلالی، به‌طور کلی ضمن تأکید بر مسئولیت‌های خود در تضمین اجرای تعهدات بین‌المللی ایران، بر ضرورت پایبندی به الزامات بین‌المللی اشاره می‌‌کنند. درمقابل، ایران ضمن اعلام آمادگی به‌منظور تعامل در جهت رفع نگرانی‌ها و اتخاذ داوطلبانه اقدامات اعتمادساز، همواره بر این عقیده بوده است که در عین التزام به «تکالیف بین‌المللی»، بر استیفای کامل «حقوق بین‌المللی خود، وفق معاهده عدم اشاعه هسته‌ای» مصر است. در میان مجموعه‌ای از ادعاهای حقوقی، این نوشتار تلاش دارد که تنها برخی اختلافات حقوقی عمده میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان سازمان بین‌المللی تخصصی را از منظر حقوق بین‌الملل معاهدات بررسی کند. در مقاله، اختلافات حقوقی میان ایران و آژانس در زمینه مسئله احراز عدم پایبندی، گزارش‌دهی پرونده ایران به شورای امنیت، تعلیق اجرای ترتیبات فرعی و نهایتاً، صلاحیت آژانس در رسیدگی به فعالیت‌های هسته‌ای غیراعلامی مورد قضاوت حقوقی بین‌المللی قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The IAEA Disputes over Iran's Nuclear Program in Light of International Law

نویسنده [English]

Seyyed Hossein Sadat Maydani

چکیده [English]

Interpreting and adjudicating “international concerns” and “international obligations” in Iran’s nuclear program has always been among disputed issues between all engaged and interested parties with their own positions and contradictory views. While, the first issue is subjective in nature, the latter could be an objective one that can be defined and decided according to the applicable international law and the established facts. Some parties are referring to “international legitimate concerns of the international community” and also are demanding the Islamic Republic of Iran to abide by its so-called “international obligations”. They insist on their duties to ensure the implementation of international obligations by Iran and urging the compliance to international requirements. On the other side, the Islamic Republic of Iran while declaring its readiness to engage with such concerns believes that it can fully enjoy its rights according to the Nuclear Non-proliferation Treaty (NPT). Beside other legal claims, through the application of the rules and principles of the law of treaties, this paper deals with some major legal disputes raised between the Islamic Republic of Iran and the IAEA in terms of verification of non-compliance, reporting the Iranian case to the Security Council, suspending the implementation of subsidiary arrangements and finally exercising IAEA’s competence with respect to the non-declared activities.

کلیدواژه‌ها [English]

Iran Nuclear Program
IAEA
Law of Treaties
Safeguard Obligations
Suspension of Treaties
Arbitral Tribunal
Security Council

مراجع

الف) فارسی

ـ کتاب
- میرعباسی، سید‌باقر و سید‌حسین سادات‌میدانی؛ دادرسی‌های بین‌المللی، جلد اول، چاپ دوم، جنگل، 1387.
ـ مقاله

زمانی، سیدقاسم و سادات‌میدانی، سید‌حسین؛ «عملکرد شورای امنیت در پرونده هسته‌ای ایران: از ارجاع تا تحریم»، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره 10، 1385.
- سادات‌میدانی، سید‌حسین؛ «شورای امنیت و پرونده هسته‌ای ایران: تقابل حاکمیت حقوق بین‌الملل و صلح بین‌المللی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیستم، شماره 1، بهار 1385.
- سادات‌میدانی، سید‌حسین و محسن نذیری؛ «تعلیق حقوق هسته‌ای ایران توسط شورای امنیت در بوته نقد حقوق بین‌الملل»، در جامعه بین‌المللی و حقوق بین‌الملل در قرن 21، مجموعه مقالات اهدایی به استاد دکتر محمدرضا ضیایی‌بیگدلی، به اهتمام سید‌قاسم زمانی، شهر دانش، 1392.
ب) انگلیسی

Books and Articles
- Albright, David, Olli Heinonen and Orde Kittrie, “Understanding the IAEA’s Mandate in Iran: Avoiding Misinterpretations”, ISIS, 27 November 2012. Available here: http://www.isis-online.org/uploads/isis-reports/documents/Misinterpreting_the_IAEA_27Nov2012.pdf
- Blix, Hans, “Introduction: The Present Nuclear Order, How It Came about, Why It May Not Last”, in Nuclear Proliferation and International Order: Challenges to the Non-proliferation Treaty, edited by Olav Njølstad, 2011.
- Carlson, John, “NPT Safeguards Agreements – Defining Non-Compliance”, Available here: http://www.dfat.gov.au/asno/publications/npt_safeguards.html
- Dekker, G. Den, The Law of Arms Control, 2001.
- Dupont, Pierre-Emmanuel, “Compliance with Treaties in the Context of Nuclear Non-proliferation: Assessing Claims in the Case of Iran”, Journal of Conflict and Security Law, vol. 18, 2013, can be accessed here: http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2283172
- Goldschmidt, Pierre, “Exposing Nuclear Non-compliance”, Survival, vol. 51, No. 1, 2009.
- Kerr, Paul K., “Iran’s Nuclear Programme: Tehran’s Compliance with International Obligations”, Congressional Research Service, June 24, 2013.
- Joyner, Daniel, “The Qom Enrichment Facility: Was Iran Legally Bound to Disclose?”, Jurist Forum, 5 March 2010, available here: http://jurist.law.pitt.edu/forumy/2010/03/qom-enrichment-facility-was-iran.php.
- Joyner, Daniel, “The IAEA Applies Incorrect Standards, Exceeding Its Legal Mandate and Acting Ultra Vires Regarding Iran”, available here: http://armscontrollaw.com/2012/09/13/the-iaea-applies-incorrect-standards- exceeding-its-legal-mandate-and-acting-ultra-vires-regarding-iran/.
- Shaker, M., “The Evolving International Regime of Non-Proliferation”, Recueil des Cours, 2006.
International Documents
- Agreement Governing the Relationship between the United Nations and the International Atomic Energy Agency, GA Res. 1145(XII) of 14 November 1957, INFICR/11, 30 October 1959.
- Agreement between Iran and the Agency for the Application of Safeguards in Connection with the Treaty on the Non-proliferation of Nuclear Weapons, INFCIRC/214, 13 December 1974.
- Vienna Convention on the Law of Treaties between States and International Organizations or between International Organizations, 1986.
- Strengthening the Effectiveness and Improving the Efficiency of the Safeguards System’, Report by the Director General to the Board of Governors (GOV/2784), 21 February 1995.
- Text of the Draft Articles on Responsibility of States for International Wrongful Acts, Report of the International Law Commission, A/56/10, 2001, or Yearbook of the International Law Commission, 2001, vol. II, Part Two.
- GOV/2003/40, 6 June 2003.
- GOV/2003/63, 26 August 2003.
- GOV/2003/69, 12 September 2003.
- GOV/2003/75, 10 November 2003.
- GOV/2004/60, 1 September 2004.
- GOV/2004/84, 11 November 2004.
- GOV/2004/83, 15 November 2004.
- Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory, I.C.J. Reports 2004.
- GOV/2005/9, 14 February 2005.
- GOV/2005/67, 2 September 2005.
- GOV/2005/77, 24 September 2005.
- INFCIRC/661, 17 November 2005.
- INFCIR/662, 18 January 2006.
- INFCIR/665, 27 January 2006.
- INFCIR/666, 3 February 2006.
- GOV/2006/14, 4 February 2006, IAEA Board of Governors.
- Chairman's Conclusion on Sub-item 5(b), 8 March 2006.
- Transcripts of Director General’s Remarks at Conclusion of IAEA Board Meeting, Delivered 8 March 2006, available here: http://www.iaea.org/newscenter/transcripts/2006/transcr08032006.html.
- Statement by the President of the Security Council, S/PRST/2006/15, 29 March 2006.
- S/RES/1696, 31 July 2006.
- Director General’s Letter to Iran, 30 March 2007, GOV/INF/2007/8.
- GOV/2007/22, 23 May 2007.
- INFCIRC/711, 27 August 2007.
- IAEA Safeguards Statement for 2007.
- GOV/2008/4, 22 February 2008.
- SC/RES/1803, 3 March 2008.
- IAEA Safeguards Statement for 2008.
- Letter dated 24 March 2008 from the Permanent Representative of the Islamic Republic of Iran to the United Nations addressed to the Secretary-General, UN Doc. A/62/767–S/2008/203, 26 March 2008.
- S/RES/1887, 24 September 2009.
- GOV/2009/82, 27 November 2009.
- GOV/2009/74, 16 November 2009.
- Statement by the Legal Advisor, Meeting of the Board of Governors March 2009.
- GOV/2010/10, 18 February 2010.
- INFCIRC/817, 24 May 2011.
- IAEA Safeguards Statement for 2011.
- INFCIRC/837, 30 March 2012.
- INFCIRC/853, 23 July 2013.
- GOV/2013/27, 22 May 2013.