دکترین «انحراف» در حقوق دریایی: مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، فرانسه، انگلیس و امریکا و کنوانسیون‌های بین‌المللی

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران

چکیده

دکترین انحراف، دکترین مشهوری در حقوق دریایی و بیمه دریایی است. انحراف متصدی حمل از مسیر حمل برحسب آنکه موجه یا ناموجه باشد، آثار متفاوتی دارد. انحراف موجه سبب معافیت متصدی حمل از مسئولیت و انحراف ناموجه سبب تشدید مسئولیت او می‌شود. در بیمه دریایی هم، انحراف ناموجه از مسیر، سبب معافیت بیمه‌گر از جبران خسارت می‌شود. کنوانسیون‌های بین‌المللی حمل‌و‌نقل، اغلب آثار انحراف موجه را بررسی کرده‌اند اما درمورد آثار انحراف ناموجه ساکت‌اند. در سکوت کنوانسیون‌ها و قوانین داخلی، بر سر آثار انحراف ناموجه، اختلاف ایجاد شده است. در کامن‌لا، انحراف ناموجه سبب تشدید مسئولیت متصدی حمل می‌شود و برعکس، در حقوق فرانسه، انحراف ناموجه، اثری در تشدید مسئولیت ندارد. در سکوت قانون دریایی ایران، به نظر می‌رسد، گرایش موجود در کامن‌لا، هم از آن جهت که بیان‌کننده عرف کلی حقوق دریایی است و هم از این بابت که با سابقه فقهی مسئولیت امین تناسب بیشتری دارد، قابل پذیرش است. در این مقاله، آثار انحراف موجه و ناموجه در حقوق ایران، انگلیس، فرانسه و امریکا و همچنین کنوانسیون‌های بین‌المللی حمل‌و‌نقل (مقررات لاهه، هامبورگ و روتردام) و درعین‌حال، طی دو بخش، شروط مربوط به آزادی انحراف و اثر انحراف در بیمه دریایی بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Doctrine of Deviation in Maritime Law: A Comparative Study of Iranian, French, English, American Laws and International Conventions

نویسنده [English]

  • Mohssen Izanloo
چکیده [English]

Deviation doctrine is a famous doctrine in maritime law and marine insurance, according to which geographical deviation of carrier leads to various effects: Justifiable deviation constitutes a cause of exception of liability of the carrier; unjustifiable deviation aggravates the liability of carrier. In marine insurance, unjustifiable deviation discharges the insurer. International conventions, often, contain some provisions on justifiable deviation, but are silent about unjustifiable deviation. There are, thus, some controversies about the effects of unjustifiable deviation in national laws. In common law, such deviation aggravates the liability of carrier. In French law, it does not affect the liability of carrier per se. It seems that the common law approach is more acceptable in Iranian law as, on the one hand, it constitutes a lex maritima and is, on the other hand, similar to the Sharia position regarding the liability of bailees. In this article, the effects of justifiable and unjustifiable deviation have been examined in international conventions, Iranian, English, French and American laws. Besides, this article reviews liberty clauses and the effects of deviation in marine insurance under two separate sections.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Doctrine of Deviation- International Conventions of Carriage of Goods by Sea- Marine Insurance- Bailee’s liability- Exemption Clauses

مراجع

الف)فارسی

  • امید، هوشنگ؛ حقوق دریایی، جلد اول، مدرسه عالی بیمه تهران، 1352.
  • ایزانلو، محسن؛ شروط ساقط‌کننده و محدود‌کننده مسئولیت در قراردادها، شرکت سهامی انتشار، 1382.
  • کاتوزیان، ناصر؛ حقوق مدنی، عقود معین، جلد 4، عقود اذنی ـ وثیقه‌های دین، شرکت سهامی انتشار، 1389.
  • نجفی اسفاد، مرتضی؛ حقوق دریایی، سمت، 1393.
 

ب) عربی

  • حسینی عاملی، سید محمدجواد؛ مفتاح‌الکرامه فی شرح قواعدالعلامه، جلد 2، چاپ سنگی، مؤسسه آل‌البیت، بی‌تا.
  • شهید ثانی، زین‌ا‌لدین بن علی؛ مسالک‌الافهام فی شرح شرایع‌الاسلام، مؤسسه معارف اسلامی، 1414 هـ .ق.
  • حلی، فخرالدین ابوطالب محمد بن حسن بن یوسف معروف به فخرالمحققین؛ ایضاح‌الفوائد فی شرح مشکلات‌القواعد، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت(ع)، اصفهان، جلد 2، 1387.
  • کرکی، علی بن حسین؛ جامع‌المقاصد فی شرح‌القواعد، مؤسسه ال‌البیت، 1410 هـ .ق.
  • نجفی، شیخ محمدحسن؛ جواهر‌الکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، دارالکتب‌الاسلامیه، 1394 هـ. ق.
 

ج) انگلیسی

- Books

  • Baughen (Simon), Shipping Law, 4th Ed., Cavendish, 2009.
  • Force (Robert), Admiralty and Maritime Law, Federal Judicial Center, 2004.
  • Bennet (Howard), Law of Marine Insurance, 2nd Ed., Oxford, 2007.
  • Dockray (Martin) and Reece Thomas (Katherine), Cases & Materials on the Carriage of Goods by Sea, 3rd Ed., Cavendish, 2004.
  • Hubbarad (Jerry), Deviation in Contracts of Sea Carriage: After the Demise of Fundamental Breach, Victoria University of Wellington Law Review, n. 16, 1986.
  • McNair (William Lennox), Mocatta (Alan Abraham) & Mustill (Michael J.), Scrutton on Charterparties and Bills of Lading, 17th Ed., Sweet & Maxwell, 1964.
  • Schoenbaum (Thomas J.), Admiralty and Maritime Law, 4th Ed., Thomson-West, 2003.
  • Tetley (William), Marine Insurance Cargo Claims, 4th Ed., vol. 1 & 2, Thomson-Carswell, 2008.
  • Teritel (G. H.), The Law of Contract, Sweet & Maxwell, 1995.
  • Wilson, Carriage of Goods by Sea, (Jean), Carriage of Goods by Sea, 7th Ed., Longman, 2010.
  • Yates (David), Exclusion Clauses in Contracts, Sweet & Maxwell, 1978.
 

- Articles

  • Al-Kabban (Riyadh A. M.), “The Effect of Deviation Occurring in the Course of a Maritime Voyage on the Liability of the Carrier under the Hague/Visby Rules and the Hamburg Rules, in relation to Certain Countries”, A Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy, University of Glasgow, 1988.
  • Lennon (Margaret M.), “Deviation Then and Now- Where COGSA’s per Package Limitation Is Lost”, St. John’s Law Review, vol. 76, 2006, N. 2.
  • Morgan Jr. (H.S.), “Unreasonable Deviation under COGSA”, Journal of Maritime Law and Commerce, vol. 9, n. 4. 1977-1978.
  • Nikaki (Theodora), “The Quasi-Deviation Doctrine”, Journal of Maritime Law and Commerce, vol. 35, n. 1, 2004.
 

د) فرانسه

  • RODIERE (René), Traité général de droit maritime, t. 2: Les contrats de transports des marchandises, Dalloz, 1968.
  • SAVATIER (René), Traité de la responsabilité civile en droit français, t. I, 2e éd., LGDJ 1951.
  • Veaux-Fournerie (Paulette), Veaux (Daniel) et Toure (Barham), JC Transports, Fasc 1266: Responsabilité de transporteur, Régime interne, Règles de fond, 2004.
مجله حقوقی بین المللی

دوره 34، شماره 56 (بهار- تابستان)
بهار و تابستان 1396
صفحه 111-140

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 اردیبهشت 1396
  • تاریخ پذیرش: 10 اردیبهشت 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار