جایگاه حق بر حداقل رفاه اجتماعی در نظام بین‌المللی حقوق بشر

نیاورانی, صابر; ایزدی, اکبر

doi:10.22066/cilamag.2018.31888

جایگاه حق بر حداقل رفاه اجتماعی در نظام بین‌المللی حقوق بشر

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران

² دانشکده حقوق و علوم سیاسی، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.

10.22066/cilamag.2018.31888

چکیده

حفظ شأن و منزلت انسانی ابنای بشر، مستلزم تضمین آزادی‌ها، امتیازها و حقوقی برابر برای افراد و همچنین ایجاد تعهداتی سلبی و ایجابی برای تابعان حقوق بین‌الملل و تأسیس نهادهایی است که ناظر اجرای این حقوق باشند. اما شرط تحقق بسیاری از این حقوق و آزادی‌ها، برخورداری و بهره‌مندی از حق بر حداقل رفاه اجتماعی است. پرسش این است که در حقوق بین‌الملل، چه چیزی به‌عنوان حق بر حداقل رفاه، شناسایی شده و محتوا و عناصر آن چیست و چه نسبتی با سایر حق‌های بشری دارد و ارزش هنجاری قواعد ناظر بر آن‌ها در میان سایر قواعد حقوق بین‌الملل تا چه حد است. گرچه در متون و اسناد حقوقی بین‌المللی به‌صراحت از عبارت حق بر حداقل رفاه اجتماعی سخن به میان نیامده، با مطالعه اسناد حقوق‌بشری و توجه به دکترین به نظر می‌رسد عناصر این حق، ازجمله حق بر غذا، مسکن، پوشاک، بهداشت و تأمین اجتماعی پیش از این در حقوق بین‌الملل شناسایی شده‌اند. به نظر می‌رسد برخی از عناصر سازنده آن، تا حد قواعد آمره بین‌المللی اعتلا پیدا کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Right to the Minimum Social Welfare in International Human Rights System

نویسندگان [English]

Sabber Niavarani ¹
Akbar Izadi ²

¹ Faculty of law and political Sciences, Islamic Azad University, Science and Research Branch

² Faculty of Law and Political Sciences , Islamic Azad University , Science and Research Branch

چکیده [English]

Protection of human dignity requires guaranteeing freedoms, privileges and equal rights for individuals and the imposition of positive and negative obligations on members of international community and the establishment of human rights bodies for monitoring implementation of those rights. However, enjoinment of a minimum level of social welfare is the precondition to realizing the guaranteed rights. This article seeks to answer the questions as to the recognition, content, and elements of the right to the minimum level of social welfare, as well as its normative place among rules of international law. An overview of international human right law instruments and scholarly thoughts reveals that certain elements of the right have already been recognized in international law i.e. the right to food, housing, health, clothing, and social security, although the expression of "right to social welfare" is not referred to in human rights instruments. It seems that the rules governing certain elements of such a right have found their way to become jus cogens.

کلیدواژه‌ها [English]

human rights
Right to Minimum Welfare
Social Welfare
Poverty

مراجع

منابع:

الف) فارسی

ـ کتاب

باری، نورمن؛ رفاه اجتماعی، ترجمه: اکبر میرحسینی و مرتضی نوربخش، سمت،1380.
زاهدی اصل، محمد؛ مبانی رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1381.
صفاری‌نیا، مهرزاد؛ حق بر آب آشامیدنی سالم در حقوق بین‌الملل بشر، مجد، 1394.
غفاری، غلامرضا و رضا امیدی؛ کیفیت زندگی: شاخص توسعه اجتماعی تهران، شیراز، 1388.
مزیدی، سیاوش؛ فرهنگ بیمه‌های اجتماعی، مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1378.
میجلی، جیمز؛ رفاه اجتماعی در جهان، ترجمه: محمدتقی جغتایی، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، 1378.
ناصری، محمدباقر و محمدکاظم رحیمی‌نژاد؛ جمعیت و امنیت اجتماعی، اداره چاپ و نشر سازمان عقیدتی و سیاسی نیروی انتظامی، 1374.
هزارجریبی، جعفر و رضا صفری شمالی؛ آناتومی رفاه اجتماعی، جامعه و فرهنگ، 1391.

ـ مقاله

ابراهیم‌گل، علیرضا؛ «حق بر غذا، پیش‌شرط تحقق سایر حقوق»، مجله حقوقی بین‌المللی، دوره 25، شماره 39، 1389.
ابراهیمی، مهدی؛ «نگاهی به پژوهش‌های رفاه اجتماعی در ایران (با تمرکز بر مقالات علمی ـ پژوهشی در دوره زمانی 93-1380)»، فصلنامه تأمین اجتماعی، سال سیزدهم، شماره 46، 1394.
جاوید، احسان و صابر نیاورانی؛ «قلمرو حق بر سلامتی در نظام بین‌الملل حقوق بشر»، پژوهش حقوق عمومی، دوره 15، شماره 41، 1393.
حبیبی مجنده، محمد؛ «حق بر سلامتی در نظام بین‌الملل حقوق بشر»، دوفصلنامه حقوق بشر، جلد 2، شماره 1، 1386.
شایگان، فریبا؛ «نگرش نسبت به رفاه اجتماعی‌ـ اقتصادی و رابطه آن با اعتماد سیاسی در شهر تهران»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 1، شماره 3، 1389.
شجاع، جواد؛ «تحقیق و توسعه فناوری نانو از نگاه حق بر سلامتی»، مجله پژوهش‌های حقوقی، سال هفتم، شماره 14، 1387.
شهرام‌نیا، سید امیر‌مسعود و همکاران؛ «بررسی رابطه میان مشارکت سیاسی و رفاه اقتصادی (مطالعه موردی دانشجویان، کارمندان و استادان دانشگاه اصفهان)»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 19، 1393.
فروغی‌نیا، حسین و همکاران؛ «ماهیت تعهدات دولت‌ها در خصوص حق بر غذا از منظر حقوق بین‌الملل بشر و حقوق بشردوستانه»، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال سوم، شماره هفتم، 1393.
فصیحی، حبیب‌الله؛ «بررسی منابع و پیامدهای جریان فاضلاب‌های شهری و صنعتی در روستاهای بخشی از حریم جنوبی تهران»، پژوهش‌های روستایی، دوره 5 ، شماره 4، زمستان 1393.
فیض‌زاده، علی و سعید مدنی؛ «بررسی مفهوم تأمین اجتماعی در ایران و جهان در چارچوب زمینه‌های اجرای نظام رفاه و تأمین اجتماعی و شاخص‌های مرتبط با آن»، تأمین اجتماعی، شماره 7، 1379.
قاری سید‌فاطمی، سید‌محمد؛ «حق حیات»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 31 الی 32، 1379.
قاسمی، وحید؛ زهرا طاهری و مرضیه مهربانی؛ «تبیین رفاه اجتماعی و تأثیر آن بر احساس امنیت (مطالعه موردی شهر اصفهان)»، مجله برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 17، 1392.
کامکار، مهدیس؛ «سیاست اجتماعی چیست؟»، نشریه رفاه اجتماعی، دانشکده علوم بهزیستی و توان‌بخشی، 1382.
کوکبی سقی، فاطمه؛ «قابلیت دادخواهی حق بر سلامت در نظام حقوق بین‌المللی بشر»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال دهم، شماره 37، 1395.
ملکی، روح‌الله؛ «بررسی حق تأمین اجتماعی به‌عنوان یک حق بشری»، نشریه حقوق اساسی، سال سوم، شماره 5، 1384.
میر‌عباسی، باقر و چنگیز اسفندیاری؛ «بررسی ابعاد حق بر غذا و امنیت غذایی در اسناد بین‌المللی»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال نهم، شماره 35، 1394.
· _________________، «حق دسترسی به غذا در مخاصمات از منظر موازین حقوق بین‌الملل»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 88، 1393.
· یزدانی، فرشید؛«مفاهیم بنیادی در مباحث رفاه اجتماعی (سیاست اجتماعی، حمایت اجتماعی، رفاه و تأمین اجتماعی)»، مجله رفاه اجتماعی، دوره 3، شماره 10، ویژه‌نامه سیاست اجتماعی، 1382.

ـ سند

اعلامیه جهانی حقوق بشر.
میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.
کنوانسیون بین‌المللی رفع همه اشکال تبعیض‌نژادی.
________ رفع تبعیض علیه زنان.
________ حقوق کودک.
________ حقوق معلولان.
________ بین‌المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده‌هایشان.
________ امریکایی حقوق بشر.
________ حقوق بشر و زیست پزشکی شورای اروپا.
منشور اجتماعی اروپا؛
____ آفریقایی حقوق و رفاه کودک.

ب) انگلیسی

- Books

Bevilacqua, D., Introduction to Global Food-Safety Law and Regulation, Netherlands: Europa Law Publishing, 2015.
Bredenoord, J. & et al., Affordable Housing in the Urban Global South: Seeking Sustainable Solutions, London: Routledge, 2014.
David Forte, F., Natural Law and Contemporary Public Policy, Washington D.C.: Georgetown University Press, 1998.
David P. Forsythe, Encyclopedia of Human Rights, vol. 1, Oxford, Oxford University Press, 2009.
FAO, Methods to Monitor the Human Right to Adequate Food, vol. 2, 2008.
Gibney, M., & and Skogly, S., Universal Human Rights and Extraterritorial Obligations, USA, University of Pennsylvania Press, 2010.
Hathaway, J., The Rights of Refugees under International Law, Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
Haughton, J., & Khandker, S., Handbook on Poverty & Inequality, Washington DC: World Bank, 2009.
Hospes, H. and Hadiprayitno, I., Governing Food Security: Law, Politics and the Right to Food, Netherland: Wageningen Academic Publishers, 2010.
Joseph E., Stiglitz, Report of the Commission of Experts of the President of the United Nations General Assembly on Reforms of the International Monetary and Financial System, 2009.
Kent, G., Global Obligations for the Right to Food, USA: Rowman & Littlefield Publishers, 2008.
Koch, I., Human Rights as Indivisible Rights: The Protection of Socio-economic Demands under the European Convention on Human Rights, Leiden: Martinus Nijhoff Publishers, 2009.
Kornbluh, F., The Battle for Welfare Rights: Politics and Poverty in Modern America, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2007.
Mukherjee, A., Hunger: Theory, Perspectives and Reality: Analysis through Participatory Methods, vol. 3, UK, Ashgate, 2002.
Nolan, A., Economic and Social Rights after the Global Financial Crisis, Cambridge Cambridge University Press, 2014.
· Pierre R., Weston, Human Rights in the World Community: Issues and Action, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, 2006.
Wenche, B., Food and Human Rights in Development: Legal and Institutional Dimensions and Selected Topics, UK: Hart Publishing, vol. 1, 2005.
Zuniga, M., & et al., Advancing the Human Right to Health, Oxford: Oxford University Press, 2013.

- Articles

Söllner, Sven, “The “Breakthrough” of the Right to Food: The Meaning of General Comment No. 12 and the Voluntary Guidelines for the Interpretation of the Human Right to Food”, Max Planck Yearbook of United Nations Law, vol. 11, Netherland: Koninklijk, 2007.

- Doucuments

CESCR, General Comment No. 12: The Right to Adequate Food (Art. 11 of the Covenant), 12 May 1999.
CESCR, General Comment No. 4: The Right to Adequate Housing (Art. 11 (1) of the Covenant), 13 December 1991.
CESCR, General Comment No. 7: The Right to Adequate Housing (Art.11.1): Forced Evictions, 20 May 1997.
CESCR, General Comment No. 15: The Right to Water (Arts. 11 and 12 of the Covenant), 20 January 2003.
CESCR, General Comment No. 19: The right to social security (Art. 9 of the Covenant), 4 February 2008.
CESCR, General Comment No. 12: The Right to Adequate Food (Art. 11 of the Covenant), 12 May 1999.