امکان تعقیب به‌کارگیری سلاح شیمیایی در سوریه توسط دیوان بین‌المللی کیفری

حبیبی مجنده, محمد; آقایان حسینی, محمد

doi:10.22066/cilamag.2019.35078

امکان تعقیب به‌کارگیری سلاح شیمیایی در سوریه توسط دیوان بین‌المللی کیفری

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه حقوق بین‌الملل و حقوق بشر دانشگاه مفید قم

² نویسنده مسئول، مدرّس گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد دشتستان

10.22066/cilamag.2019.35078

چکیده

جمهوری عربی سوریه از ابتدای 2011 (دی 1389) صحنه اعتراضات سیاسی بود که خیلی زود به درگیری‌های مسلّحانه داخلی تبدیل شد. در این درگیری‌ها سلاح شیمیایی استفاده شد. مهم‌ترین موارد آن، یکی 21 اوت 2013 (30 مرداد 1392) بود که در اثر آن، حدود 1400 نفر کشته شدند و دیگری 4 آوریل 2017 (15 فروردین 1396) بود که حدود 100 کشته و 400 مجروح برجای گذاشت. به لحاظ حقوقی این بحث مطرح شد که با توجه به عدم برشمردن «استفاده از سلاح شیمیایی» به‌عنوان جنایت در اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری، آیا استفاده از سلاح شیمیایی در درگیری‌های داخلی سوریه، جنایت بین‌‌‌المللی تحت صلاحیت دیوان محسوب می‌شود؟ و آیا با توجه به عدم عضویت سوریه در اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری، این دادگاه می‌تواند نسبت به وضعیت سوریه اِعمال صلاحیت کند؟ محققین در این مقاله با تحلیل موضوع، تفسیر اساسنامه و تطبیق آن با عناصر جنایات تحت صلاحیت دیوان، به‌کارگیری سلاح شیمیایی در مخاصمات داخلی سوریه را مصداق جنایت جنگی دانستند. همچنین بررسی‌های پژوهش نشان می‌دهد، با توجه به اصلاحات اساسنامه دیوان در کامپالای اوگاندا در ژوئن 2010 (خرداد 1389)، در‌ صورتی ‌که شورای امنیت، «وضعیت» سوریه را به دیوان ارجاع دهد، اِعمال صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری بر آن امکان‌پذیر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prosecuting the Use of Chemical Weapons in Syria by the International Criminal Court

نویسندگان [English]

Mohammad Habibi Mojande ¹
Mohammad Aghayan Hoseini ²

¹ Associate professor, law department, faculty of international law and human rights, Mofid University

² International Law Instructor, Islamic Azad university of Dashtestan, Iran

چکیده [English]

The Syrian Arab Republic has been the scene of political protests since early 2011, which soon became a non-international armed conflict. In these clashes, chemical weapons were used, the most important of which happened on 21August 2013, with more than 1,400 people killed. Legally speaking, it was argued whether the use of chemical weapons (CW) in the internal conflicts of Syria was considered an international crime under the Court’s jurisdiction, in light of the fact that the use of CW was not counted as a crime in the Statute of the International Criminal Court (ICC); and is it possible for the Court to exercise jurisdiction over Syria's situation in light of the fact that Syriais not a party to the Rome Statute of the International Criminal Court? In this paper, the researchers have considered the use of CW in Syria's internal conflicts as a war crime, by analyzing the subject, interpreting the Statute and applying it to elements of the crimes under the jurisdiction of the ICC. Also, the study indicates that, according to the amendments to the Statute of the ICC in Kampala, Uganda, in June 2010, if the Security Council refers the "situation" of Syria to the ICC, it will be possible for the Court to exercise its jurisdiction.

کلیدواژه‌ها [English]

Chemical Weapons
Syria’s Internal Conflicts
war crimes
International Criminal Court
Jurisdiction

مراجع

الف. فارسی

ـ کتاب

راجرز آنتونی پی. وی و پل مالرب؛ قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلّحانه، ترجمه: کمیته ملی حقوق بشردوستانه، امیرکبیر، 1388.
شفیعی بافتی، نگین و علی هنجنی؛ ابعادحقوقیبین‌المللیمخاصماتمسلّحانه غیربین‌المللی، میزان، 1392.
عبدالهی، محسن؛ تروریسم حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، شهر دانش، 1388.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا؛ حقوق جنگ، حقوق بین‌الملل مخاصمات مسلّحانه، دانشگاه علامه طباطبایی، 1381.
طهماسبی. جواد؛ صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی، جاودانه جنگل، 1388.
فلسفی، هدایت‌الله؛ حقوق بین‌الملل معاهدات، چاپ سوم، فرهنگ نشر نو، 1379.
فلک، دیتر؛ حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلّحانه، ترجمه:سید‌قاسم زمانی و نادر ساعد، چاپ دوم، شهر دانش، 1391.
فیوضی، رضا؛ حقوق بین‌المللی کیفری، دانشگاه تهران، 1386.
ممتاز، جمشید و امیرحسین رنجبریان؛ حقوق بین‌الملل بشردوستانه «مخاصمات مسلّحانه داخلی، چاپ سوم، میزان، 1387.
واحدی، قدرت‌الله؛ حقوق بین‌الملل کیفری، جنگل، 1384.
هنکرتز، ژان ماری؛ دوسؤالدبک، لوئیس؛ حقوق بین‌المللی بشردوستانه عرفی، ترجمه: دفتر امور بینالملل قوه قضاییه، مجد، 1391.

ـ مقاله

توکلی طبسی، علی و فرنگیس منصوری؛ «تعهد و التزام متخاصمین به حقوق بشردوستانه در مخاصمه داخلی سوریه»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 52، بهارـ تابستان 1394.
رستم‌زاد، حسینقلی؛ «جامعه بین‌المللی و تعهدات بین‌المللی erga omnes»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 33، پاییزـ زمستان 1384.

ب. انگلیسی

- Books

Dormann, Knut, Elements of War Crimes under the Rome Statute of the International Criminal Court, Cambridge University Press, 2004.
McGoldrick, Dominic, The Permanent International Criminal Court, Hart, 2004.
Olasolo, Hector, The Triggering Procedure of the International Criminal Court, Martinus Nijhoff Publishers, 2005.
Robert Cryer, Håkan Friman, Darryl Robinson, Elizabeth Wilmshurst, An Introduction to International Criminal Law and Procedure, 3^rd ed. Cambridge University Press, 2014.
Schabas, William A., An Introduction to International Criminal Court, 4th (Ed) Cambridge University Press, 2011.
Trifftrer, Otto, Commentary on the Rome Statute of the International Criminal Court: Observers' Notes, Article by Article, Beck/Hart Oxford English Dictionary, 2008.
Yearbook of International Humanitarian Law, vol. 13. T.M.C Asser Press 2010.

- Articles

Bothe, M, “Chemical Warfare”, in Bernhardt, Rudolf (ed). Encyclopedia of Public International Law, vol. 3, 1990.
Condorlli, Luigi and Villalpando, Santiago, “Referral and Deferral by the Security Council” in the Cassese, Antonio. The Rome Statute for an International Criminal Court: A Commentary, Oxford University Press, 2002.
Sean D. Murphy, Progress and Jurisprudence of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia", AJIL, vol. 93, No. 1. Jan., 1999.
Yee, Lionel, “The International Criminal Court and the Security Council” Articles 13(b) and 16. In the S. Lee, Roy, The International Criminal Court: The Making of the Rome Statute: Issues, Negotiations and Results, The Hague, Kluwer Law, 1999.

- Cases

Akayesu (ICTR-96-4-T), Judgment, 2 September 1998, 37 ILM 1399.
ICTY, Boskosk Case, No.It-04-82-T, 2008.
ICTY, The Prosecutor v. Slobodan Milosevic, (Milosevic Case), No.IT-02-54-T, 2004.
Kayishema and Ruzindana (ICTR-95-1-T), Judgment, 21 May 1999.
Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, ICJ, Advisory Opinion of 8 July 1996.
Prosecutor v. Goran Jelicic, No. IT-95-10 ICTY, Trial Chamber, I. 14 December. 1999.
Rutaganda (ICTR-96-3-T), Judgment, 6 December 1999.
Ryuichi Shimoda et al. v. the State, 32 ILR 626 at 633.
Tadic case, ICTY Appeals Chamber.
Tadic case, ICTY Reports, 1997.

- Reports

Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic, at Summary, U.N. Doc. A/HRC/21/50, Aug. 16, 2012.
Report of the United Nations Mission to Investigate Allegations of the Use of Chemical Weapons in the Syrian Arab Republic on the alleged use of chemical weapons in the Ghouta area of Damascus on 21 August 2013.

- Websites