تجارت آب مجازی در چارچوب حقوقی سازمان جهانی تجارت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکدة حقوق، دانشگاه قم. قم، ایران

3 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد حقوق بین‌المللل، دانشگاه قم

چکیده

بخش عمده­ای از منابع آبی کشورها در قالب «آب مجازی»، صرف تولید محصولات، به‌ویژه محصولات کشاورزی می‌شود. امروزه تجارت هدف­مند آب مجازی به‌عنوان یکی از روش‌های مقابله با بحران کم‌آبی جهان مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش به این سؤال پاسخ گفته است که نظام حقوقی کنونی سازمان جهانی تجارت از چه ظرفیت‌هایی برای مدیریت و تسهیل تجارت آب مجازی برخوردار است؟ فرضیة اولیه آن است که سازمان جهانی تجارت، از طریق رفع موانع تجارت می‌تواند تجارت هوشمند آب مجازی را تسهیل کند. حاصل مطالعات انجام ­شده حاکی از آن است که آزادسازی تجارت، بدون توجه به ارزش اقتصادی آب در روند تولید، به ­تنهایی باعث تسهیل تجارت آب مجازی در راستای مدیریت منابع آبی جهانی نیست. همچنین اگرچه مدیریت واردات و صادرات کالاها بر اساس میزان آب مصرفی در فرآیند تولید، ناقض اصل عدم تبعیض در سازمان تجارت جهانی به نظر می­رسد، برخی استثنائات مندرج در توافقنامه‌های ذیل این سازمان می‌تواند به تجارت آب مجازی و در نتیجه، کاهش بحران آب کمک کند. استفاده از ظرفیت‌های این سازمان برای حذف یارانه‌های کشاورزی مختل ­کنندة تجارت آب مجازی و ارزیابی رد پای آب از طریق ایجاد نظام برچسب‌گذاری نیز از دیگر روش‌های تسهیل تجارت آب مجازی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Virtual Water Trade in the Legal Framework of the World Trade Organization (Original Research)

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Rashidi 1
  • Mostafa Fazaeli 2
  • Zahra Maleki Rad 3
1 Assistant Professor, International Law Department, Faculty of Law, Centeral Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, International Law Department, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
3 M.A in International Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

A major part of the State’s water resources is used, in the form of "virtual water", to produce products, especially agricultural products. Today, the smart trade of virtual water is considered a way to resolve the world's water shortage crisis. This research has answered the question of what capacities does the current legal framework of the World Trade Organization (WTO) have for managing and facilitating virtual water trade? The primary hypothesis is that WTO can facilitate the smart trade of virtual water by removing trade barriers. The results of the studies indicate that only trade liberalization, regardless of the economic value of water in the production process, does not facilitate virtual water trade in line with the management of global water resources. Also, although the management of import and export of goods based on the amount of water consumed in the production process seems to violate the principle of non-discrimination in WTO, some exceptions included in the agreements of this organization can help to virtual water trade and reduce the water crisis. Using the capacities of this organization to remove agricultural subsidies that disrupt the virtual water trade and evaluating the water footprint through the creation of a labelling system are other ways to facilitate the virtual water trade.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water Trade
  • Virtual Water
  • World Trade Organization
  • International Trade Law
  • Water Footprint
  1. - کتاب

    1. آرینو ای هوکسترا و همکاران، راهنمای ارزیابی ردپای آب؛ تدوین استاندارد جهانی، فاطمه کاراندیش، عباس اسماعیلی ساری و عبداله درزی نفت چالی، ساری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، ۱۳۹۹.
    2. لونفلد، آندریاس اف.، حقوق بین‌الملل اقتصادی، ترجمه: محمد حبیبی مجنده، تهران: انتشارات جنگل/ جاودانه، 1398.

     

    - مقاله

    1. احدیت، محسن، همایون فرهادیان و شهلا چوبچیان، نقش آب سبز، آبی و خاکستری و آب مجازی در کشاورزی، دومین کنفرانس بین‌المللی توسعة پایدار، راهکارها و چالش‌ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری، تبریز، (۱۳۹۴). قابل دسترس در: https://civilica.com/doc/484991/
    2. پوران، رقیه و حسین راغفر، «بررسی الگوی کشت محصولات زراعی استان­های سمنان و ایلام با تأکید بر نقش آب مجازی در بهره‌وری آب»، نشریة آب و توسعة پایدار 8، شمارة ۱ (۱۳۹۹).
    3. پیری، صادق، «سازمان تجارت جهانی و کشورهای جهان سوم: بررسی موردی روند الحاق جمهوری اسلامی ایران به WTO»، سومین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین در علوم انسانی، تهران، (۲ دی ماه ۱۳۹۵).
    4. حسینی، سیدمرتضی، راحله باقرزاده و حمید باقرزاده؛ «قابلیت اعمال رفتا ملی در مقررات سازمان تجارت جهانی نسبت به قانون برگزاری مناقصات»، فصلنامة پژوهشنامة بازرگانی 21، شمارة ۸۵ (۱۳۹۶).
    5. خوش‌رفتار، رضا، حسین عساکره و کژال غفوری، «جایگاه آب مجازی در مدیریت منابع آب»، نشریة رشد جغرافیا، شمارة ۱۲۳ (۱۳۹۸).
    6. رومی، فرشاد، «امنیت نظام بین‌الملل در پرتو تغییرات آب و هوایی»، مجلة سیاست خارجی 22، شمارة ۳ (۱۳۸۷).
    7. زاهدی، مهدی و زهرا محمودی کردی، «حفاظت از سلامت در پرتو مقررات موافقت­نامة اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی»، مجلة حقوق پزشکی ۱۰، شمارة ۳۹ (۱۳۹۵).
    8. صادقی، محسن و محمود جعفری چالشتری، «بررسی مقررات بخش کشاورزی ایران در پرتو موافقت­نامة کشاورزی سازمان تجارت جهانی»، فصلنامة حقوق، مجلة حقوق و علوم سیاسی ۴۳، شمارة ۲ (۱۳۹۲).
    9. طیار، فاطمه، «موافقت­نامة اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی WTO»، مؤسسة استاندارد ایران، (۱۳۸۵).
    10. عراقچی، سیدعباس، «دیپلماسی آب، از منازعه تا همکاری»، فصلنامة سیاست جهانی۳، شمارة ۴(۱۳۹۳).

     

    - پایان­نامه‌

    1. ملکی راد، زهرا، ارتباط متقابل امنیت آب و توسعة پایدار از منظر حقوق بین‌الملل، پایان­نامة کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، قم: دانشگاه قم، ۱۴۰۰.

     

    - گزارش­

    1. گزارش، آب مجازی چیست؟، آبان ۱۳۹۲، قابل دسترس در باشگاه خبرنگاران جوان: https://www.yjc.news/00JJyU بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۱.

     

    ب. عربی

    - کتاب

    1. اسامة محمد سلام؛ «البصمه المائیه المصریه مؤشر أمن الماء والغذاء»، قاهره، مجلدات اول، ۲۰۱۳.