تأملی دوباره بر اصل رضایی‌بودن صلاحیت در عملکرد دیوان بین‌المللی دادگستری

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران، عضو مؤسسه حقوق بین الملل و رئیس اسبق کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد

2 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان سمنان

3 عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

اصل رضایی‌بودن، یکی از شاخصه‌های اصلی رسیدگی قضایی در جامعه بین‌الملل امروز به شمار می‌رود. این نکته که دیوان بین‌المللی دادگستری نمی‌تواند بدون رضایت یک دولت، وارد رسیدگی قضایی شود، ریشه در اساسنامه این دادگاه جهانی دارد که فلسفه آن را نیز باید در ساختار تکامل‌نیافتة جامعه جهانی جست. بااین‌حال، ازآنجاکه بسیاری این اصل را برخلاف مفهوم بسط دادگستری و گسترش عدالت دانسته‌اند، انتقادات بسیاری نسبت به آن مطرح شده است. اما علی‌رغم همة این انتقادها، دیوان بین‌المللی دادگستری کوشیده است ـ تقریباً بدون هیچ استثنایی ـ از این اصل بنیادین در همة رسیدگی‌های ترافعی حراست کند. ولی بررسی رویه‌قضایی دیوان در عرصه صلاحیت مشورتی، گویای نوعی نرمش در اِعمال اصل رضایی‌بودن به شمار می‌رود. به‌اختصار باید گفت، دیوان از یک‌سو با تأکید بر رضایت دولت‌ها به‌عنوان پیش‌شرط هرگونه اظهارنظر ترافعی، توانسته است جایگاه رفیع خود را به‌عنوان یک نهاد قضایی بی‌طرف و خالی از شائبه‌های سیاسی حفظ کند و از سوی دیگر، با ارائه تفسیری پیشرو از اصل رضایی‌بودن در عملکرد مشورتی خود، به‌دور از باریک‌اندیشی‌های سنتی، جایگاه خود را به‌عنوان رکن اصلی قضایی ملل متحد بازیابد. درحقیقت، باید ایجاد نوعی موازنه میان این «دوگانگی کارکرد» را شاهکار قاضی دادگاه جهانی برای تکمیل اندیشه دادگستری در نظم حقوقی بین‌المللی توصیف کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A New Reflection on “Consensual Jurisdiction” in the Practice of the International Court of Justice

نویسندگان [English]

  • Jamshid Momtaz 1
  • Masoud Alizadeh 2
  • Shahram Zarneshan 3
1
2
3
چکیده [English]

The Consensualism is one of the major features of the judicial procedure within the international community. This principle, rooted in the Statute of the International Court of Justice, is explained as the result of an unperfected community, i.e. current international legal order. For many lawyers, this principle is an obstacle to the realization of the concept of justice in International Law. However, the International Court of Justice in all its contentious proceedings has made efforts for the protection of that principle. At the same time, one could note a modified application of the same principle in the advisory function of the World Court. In fact, by adopting a less rigorous approach in its advisory opinions, the International Court of Justice has been able to overcome obstacles concerning the consent of States in its functions as the principal judicial organ of the United Nations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Court of Justice
  • Consensualism
  • Judicial Settlement of Disputes
  • Advisory Opinion
  • Contentious Proceedings
  • International Jurisprudence

مراجع

  • -Doctrine

    • Ch. De Visscher, Théories et réalités en droit international public, 3e éd., Paris, Pedone, 1960.
    • J. Verhoeven, Considérations sur ce qui est commun, Cours général de droit international public, Recueil des cours, Tome 334 (2008).
    • P. Weil, Le principe de la juridiction consensuelle à l'épreuve du feu: à propos de l'arrêt de la Cour internationale de justice dans l'affaire de la compétence en matière de pêcheries (Espagne c. Canada), reproduit dans: P. Weil, Écrits de droit international, Doctrine juridique, Paris, PUF, 2000.
    • S. Torres-Bernández, L'intervention dans la procédure de la Cour internationale de justice, RCADI, t. 256, 1995.
    • S. Torres-Bernández, The New Theory of ''Indispensable Parties'' under the Statute of the International Court of Justice, in : Karel Wellens (ed.), International Law: Theory and Practice, 1998.
    • P.-O. Savoie, La Cour internationale de justice, l'avis consultative et la fonction judiciaire:entre décision et consultation, 42, Annuaire canadien du droit international, 2004.
    • J.-M, Thouvenin, La saisine de la Cour internationale de justice en cas de violation des règles fondamentalesde l'ordre juridique international, in: The fundamental Rules of the International Legal Order: Jus Cogens and Obligations Erga Omnes, Ch. Tomuschat and J. 8–M. Thouvenin (ed.), Liden, Martinus Nijhoff Publishers, 2006.
    • L. Cavaré, Le droit international public positif, 2e éd., t. II, 1962.
    • R. Rivier, Conséquences juridiques de l'édification d'un mur dans le territoire palestinien occupé, Cour international de justice, avis consultatif du 9 juillet 2004, AFDI, 2004.
    • Requête de la République hellénique à la fin d'intervention dans l'affaire Immunité juridictionnelle de l'État(Allemagne c. Italie), ordonnance du 14 Juillet 2011.
    • B. Simma, From Bilateralism to Community Interest in International Law, Recueil des Cours, t. 250, 1994.

     

    - jurisprudence et opinions des juges

    • Interprétation des traités de paix conclus avec la Bulgarie, la Hongrie et la Roumanie, Avis consultatif du 30 mars 1950.
    • Avis consultatif du 30 mars 1950, et avis consultatif du 9 juillet 2004.
    • Avis consultatif du 21 juin 1971.
    • Avis consultative du 16 octobre 1975.
    • Opinion dissidente du juge Alvarez jointe à l'arrêt du 22 juillet 1952 (exception préliminaire) Anglo-Iranian Oil Co. (Royaume-Uni c. Iran).
    • Compétence en matière de pêcheries (Espagne c. Canada), arrêt du 4 décembre 1998 (compétence).
    • Opinion dissidente du juge Torres Bernández jointe à l'arrêt du 4 décembre 1998.
    • Opinion dissidente du juge Weeramantry jointe à l'arrêt du 4 décembre 1998.
    • Opinion dissidente du juge Vereshchetin jointe à l'arrêt du 4 décembre 1998.
    • Opinion dissidente du juge Bedjaoui jointe à l'arrêt du 4 décembre 1998.
    • Déclaration du juge Elaraby jointe à l'arrêt du 3 février 2006 rendu dans l'affaire des Activités armées sur le territoire du Congo (nouvelle requête 2002), République démocratique du Congoc. Rwanda.
    • Affaire des activités armées sur le territoire du Congo(nouvelle requête 2002) (République démocratique du Congo c. Rwanda), Compétence de la Cour et recevabilité de la requête, arrêt du 3 février 2006.
    • Affaire relative au Timor oriental (Portugal c. Australie), arrêt du 30 juin 1995.
    • Affaire de l'Or monétaire pris à Rome en 1943 (Italie c. France, Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d'Irlande du nord et États-Unis d'Amérique), arrêt du 15 juin 1954.
    • Affaire des activités militaires et paramilitaires au Nicaragua et contre celui-ci (Nicaragua c. États-Unis d'Amérique), compétence de la cour et recevabilité de la requête, 28 novembre 1984.
    • Affaire de certaines terres à phosphates à Nauru (Nauru c. Australie), Exception préliminaire, arrêt du 26 juin 1992.
    • Affaire relative au Timor oriental (Portugal c. Australie), arrêt du 30 juin 1995.
    • Opinion dissidente de M. Skubiszewski jointe à l'arrêt du 30 juin 1995.
    • Affaire des activités armées sur le territoire du Congo (République démocratique du Congo c. Ouganda), arrêt du 19 décembre 2005.
    • Opinion dissidente du juge Krylov jointe à l'avis du 30 mars 1950.
    • Conséquences juridiques pour les États de la présence continue de l'Afrique du Sud en Namibie (Sud-Ouest africain) nonobstant la Résolution 276 (1970) du Conseil de Sécurit. Avis Consultatif du 21 juin 1971.
    • Sahara occidental, avis consultatif du 16 octobre 1975.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار