مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر در نظام حقوقی ایران بر اساس موازین حقوق بین‌الملل بشر؛ حذف یا ابقاء

صلح چی, محمد علی; نصیری, شهریار

doi:10.22066/cilamag.2018.31887

مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر در نظام حقوقی ایران بر اساس موازین حقوق بین‌الملل بشر؛ حذف یا ابقاء

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

² حقوق بین الملل عمومی ، دانشکده علامه طباطبائی ، تهران

10.22066/cilamag.2018.31887

چکیده

نظام حقوقی ایران همانند بعضی کشورهای دیگر، در خصوص برخی جرایم مواد مخدر، مجازات اعدام را پیش‌بینی کرده است. از طرف دیگر، کشورهای بسیاری یا به‌کلّی این مجازات را لغو کرده یا در مورد جرایم مواد مخدر اعمال نمی‌کنند. سؤال اصلی مقاله این است که آیا سیاست کیفری ایران در این رابطه بر اساس موازین حقوق بین‌الملل بشر است یا خیر؟ در نهایت، مطالعات این نتیجه را در پی دارد که مقررات حقوق بین‌الملل بشر با محوریت میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، مجازات اعدام را جز در موارد بسیار استثنایی، در خصوص «شدیدترین جرایم» و با جمع شرایطی خاص نمی‌پذیرد. در خصوص جرایم مواد مخدر نیز تحقیقات نشان داد که این دسته از جرایم در زمره جرایم شدید و مهم قرار نمی‌گیرند و در نتیجه، مجازات اعدام در مورد آن‌ها قابل اِعمال نیست. بر این اساس، ضرورت حذف مجازات اعدام از نظام حقوقی ایران، منطبق با تعهدات بین‌‌المللی و حقوق‌بشری این دولت خواهد بود. همچنین این امر در انطباق بیشتر با مبانی فقهی قانونگذاری و مبانی قانون اساسی به نظر می‌‌رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Death Penalty for Drug-Related Offences in Iran’s Legal System under International Human Rights Norms: Abolition or Maintenance?

نویسندگان [English]

Mohammad ali Solhchi ¹
shahriar Nasiri ²

¹ Associate professor of international law at Allame Tabatabaei University, Tehran, Iran.

² Iinternational Law , Allame Tabatabaei University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Iran legal system like some other legal systems recognizes and applies the death penalty for drug-related offenses. On the other hand, many States have abolished the death penalty in their laws or practice or at least do not apply it in cases relating to drug-related offenses. So, the main question of this article is whether or not Iran’s criminal policy in this regard is compatible with international human rights norms. Present studies show that under international human rights law, especially under the International Covenant on Civil and Political Rights, the application of capital punishment, while not prohibited, is restricted in exceptional ways. The death penalty may be imposed only for the most serious crimes under some requirements. The studies show that drug-related offenses do not have exceptional feature and they are not an instance of “most serious crimes”, and so could not be subject to capital punishments. Thus, Iran has to abolish the death penalty for drug-related offenses in the light of its international and human rights obligations which would be more compatible with constitutional and Islamic foundations of its own legislation.

کلیدواژه‌ها [English]

Drug-Related Offenses
Death Penalty
International Human Rights
Abolition of Capital Punishment
Right to Life
Narcotic Drugs

مراجع

منابع:

الف. فارسی

ـ کتاب
- اسعدی، سید حسن؛ مواد مخدر و روانگردان و حقوق جنایی ملی و بین‌المللی، میزان، 1388.
- اسلامی، رضا؛ آیا حقوق بشر؟ راهنمای هنجاری حقوق مدنی ـ سیاسی برای توانمندی و مطالبات جامعه مدنی، مجد، 1395.
- باختر، سید احمد؛ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر در نظم حقوق کنونی، خرسندی، 1386.
- رحمدل، منصور؛ سیاستجناییایراندرقبالجرایممواد مخدر، سمت، 1383.
- ذبحی، حسین؛ شرح و بررسی قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر و الحاقات بعدی آن، 3 جلد، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1392.
- زراعت، عباس؛ حقوق کیفری مواد مخدر، ققنوس، 1386.
- ساکی، محمدرضا؛ مواد مخدر و روانگردان از دیدگاه علوم جنایی و حقوق بین‌الملل، جنگل، 1391.
- عسگری‌پور، حمید؛ مجموعه کامل قوانین داخلی و قواعد بین‌المللی مواد مخدر، چاپ دوم، مجد، 1389.
ـ مقاله
- اکبری، عباسعلی؛ «بررسی و نقد سیاست جنایی حاکم بر جرایم مواد مخدر در ایران با تأکید بر اصلاحیه سال 1389 قانون مبارزه با مواد مخدر»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال پنجم، شماره 2، 1393.
- جعفری هرندی، محمد؛ «نگرشی به مجازات اعدام در اسلام»، مجلهفقهومبانیحقوق، سال سوم، شماره 3، 1386.
- حبیبیتبار، جواد و ضامن علی حبیبی؛ «مبانی فقهی مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر»، مجله فقه، سال 21، شماره 2، 1393.
- حبیب‌زاده، محمدجعفر و عادل علی‌پور؛ «منع مجازات اعدام تعزیری در فقه امامیه»، مطالعات فقهوحقوقاسلامی، سال 5، شماره 9، پاییز و زمستان 1392.
- رحمدل، منصور؛ «تحولات سیاست جنایی تقنینی و قضایی ایران در زمینه مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شماره 1، بهار 1385.
- رضایی‌راد، عبدالحسین، بتول سلیمانی و ولی مریدی؛ «کارکرد بازدارندگی مجازات اعدام»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال 11، شماره 34، 1394.
- ساریخانی، عادل و اسماعیل آقابابائی بنی؛ «واکاوی مستندات فقهی اعدام تعزیری»، پژوهش حقوقکیفری، سال سوم، شماره 8، پاییز 1393.
- طارمی، محمد‌حسین؛ «کاوشی نو در مجازات اعدام»، معرفت، سال 11، شماره 118.
- مدنی، سعید؛ «مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر»، چشم‌انداز ایران، آبان و آذر 1395، شماره 100.
- - Books
  - Lines, Rick, The Death Penalty for Drug Offences: A Violation of International Human Rights Law, International Harm Reduction Association, 2007.
  - Schabas, William A., The Abolition of the Death Penalty in International Law, Cambridge University Press, 2002.
  - Articles
  - Bishop, Anthony N., “The Death Penalty in the United States: An International Human Rights Perspective”, South Texas Law Review, vol. 43, Issue 4, Fall 2002.
  - Boiteux, Luciana and Others, “Human Rights and Drug Conventions: Searching for Humanitarian Reason in Drug Laws”, in B. C. Labate and C. Cavnar (eds.), Prohibition, Religious Freedom, and Human Rights: Regulating Traditional Drug Use, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2014.
  - Felicity, Gerry and Narelle, Sherwill, “Human Trafficking, Drug Trafficking, and the Death Penalty”, Indonesia Law Review, vol. 6, Issue 3 (2016).
  - Pinkard, Eric, “The Death Penalty for Drug Kingpins: Constitutional and International Implications”, Vermont Law Review, vol. 24, Issue 1, Fall 1999.
  - Short, Christy A., “The Abolition of the Death Penalty: Does Abolition Really Mean What You Think It Means”, Indiana Journal of Global Legal Studies, vol. 6, Issue 2, Spring 1999.
  - Jurisprudence
  - Thompson v. Saint Vincent and the Grenadines, Communication No. 806/1998 (2000).
  - Cox v. Canada, Communication No. 539/1993, U.N. Doc. CCPR/C/52/ D/539/19930. (1994).
  - Carlton Reid v. Jamaica, Communication No. 250/1987, U.N. Doc. CCPR/C/39/D/250/1987 (1990).
  - Victor P. Domukovsky, Zaza Tsiklauri, Petre Gelbakhiani and Irakli Dokvadze v. Georgia, Communications Nos. 623/1995, 624/1995, 626/1995, 627/1995, U.N. Doc. CCPR/C/62/D/623/1995, CCPR/C/62/D/624/1995, CCPR/C/62/D/626/1995, CCPR/C/62/D/627/1995 (29 May 1998).
  - Reservations to the Convention on Genocide, Advisory Opinion, ICJ Reports 1951.
  - Armed Activities on the Territory of the Congo (New Application: 2002) (Democratic Republic of the Congo v. Rwanda), ICJ General List No. 126, Jurisdiction and Admissibility, 3 February 2006.
  - International Reports and Instruments
  - Alston, Philip, Report of the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, Human Rights Council, A/HRC/4/20, 29 January 2007.
  - Amnesty International. Public Statement. 25 June 2015. AI Index: MDE 13/1943/2015. Iran: Draconian amendment further erodes fair trial rights. Available at: file:///C:/Users/Win%208/Downloads/ MDE1319432015ENGLISH.pdf
  - Arbitrary and Summary Executions, Note by the Secretary-General, E/AC.57/1984/16, (25 January 1984).
  - Concluding Observations of the Human Rights Committee, Kuwait, U.N. Doc. CCPR/C/KWT/CO/2 (2011).
  - Death Penalty for Drug Offences, Global Overview 2012: Tipping the Scales for Abolition. 27 November 2012. Harm Reduction International.
  - Gallahue, Patrick, The Death Penalty for Drug Offences, Global Overview 2011: Shared Responsibility and Shared Consequences, International Harm Reduction Association, 2011.
  - HRC (18 June 2010) Report of the Special Rapporteur on Extrajudicial, Summary or Arbitrary Executions, Addendum: Communications to and from Governments, A/HRC/14/24/Add.1.
  - Human Rights Committee (CCPR), General Comment No. 14 - The Right to Life (Art. 6), 01 January 1985.
  - Human Rights Committee (CCPR), General Comment No. 6 - Article 6 (The Right to Life), 30 April 1982.
  - Human Rights Committee, Comments on Sri Lanka, U.N. Doc. CCPR/C/79/Add.56 (1995).
  - Human Rights Office of High Commissioner, Using the Death Penalty to Fight Drug Crimes Violates International Law, UN Rights Experts Warn World Day against the Death Penalty – Saturday 10 October, a report available at: http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx? NewsID=16581&LangID=E#sthash.zgVwguZt.dpuf
  - Human Rights Watch, End the Death Penalty for Drug-Related Offenses, June 22, 2009, available at: https://www.hrw.org/news/2009/06/22/end-death-penalty-drug-related-offenses.
  - The Report of the International Narcotics Control Board, Effectiveness of the International Drug Control Treaties, 1994 (E/INCB/1994/1).
  - The Right to Information on Consular Assistance in the Framework of the Guarantees of the Due Process of Law, Advisory Opinion OC-16/99, October 1, 1999, Inter-Amreican Court of Human Rights (Ser A) No. 16 (1999).
  - UN Commission on Human Rights (24 December 1996) Extrajudicial, summary or arbitrary executions: report by the Special Rapporteur, submitted pursuant to Commission on Human Rights Resolution 1996/74, E/CN.4/1997/60; UN Human Rights Council (29 January 2007) Report of the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, A/HRC/4/20.
  - UN Doc. A/2929, Chapter VI.
  - UN Doc. CCPR/C/79/Add.25, 3 August 1993.
  - UN Doc. E/CN.4/ SR.140.
  - UN Doc. E/CN.4/SR.149.
  - UN Doc. E/CN.4/SR.98.
  - UN Human Rights Council (14 January 2009) Report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, A/HRC/10/44.
  - UN Special Rapporteur on the right of everyone to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental health (6 August 2010) A/65/255.
  - UNODC (2010) Drug Control, Crime Prevention and Criminal Justice: A Human Rights Perspective. Note by the Executive Director (Commission on Narcotic Drugs, Fifty-third session, Vienna, 8–12 March) E/CN.7/2010/CRP.6*–E/CN.15/2010/CRP.1
  - “Which Countries Have the Death Penalty for Drug Smuggling?” The Economist. April 29, 2015.
  - Websites
  - http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16581&LangID=E.
  - https://www.hrw.org/news/2009/06/22/end-death-penalty-drug-related-offenses.
  - https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_n= VI-19&chapter=6&clang=_en.