رویکردهای «فعّال» و «منفعل» در سیاست قضاییِ دیوان بین‌المللی دادگستری

سیفی, سید جمال; رضادوست, وحید

doi:10.22066/cilamag.2021.243892

رویکردهای «فعّال» و «منفعل» در سیاست قضاییِ دیوان بین‌المللی دادگستری

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

² دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکدة حقوق دانشگاه شهید بهشتی

10.22066/cilamag.2021.243892

چکیده

محاکم بین‌المللی در مواجهه با قضایای مختلف و اوضاع و احوال گوناگون در جامعة بین‌المللی همواره به شکلی واحد برخورد نمی‌کنند. در عوض، محاکم بین‌المللی می‌کوشند تا با به‌کارگرفتن رویکردهای مختلفی به اشتغال قضایی خود بپردازند و از این طریق میان مقتضیات جامعة بین‌المللی از یک سو، و خواست طرفین اختلاف از سوی دیگر تعادلی برقرار کنند. اتخاذ این رویکردها به «سیاست قضاییِ» هر محکمه بستگی دارد که به نوبة خود باید از دل رویهقضایی آن استخراج شود. دیوان بین‌المللی دادگستری در طول حیات خود کوشیده است تا با درنظرگرفتن جامعة بین‌المللیِ هر عصر، خود را با نیازهای روز آن هماهنگ سازد تا بتواند اشتغال قضایی خود را به بهترین نحو به انجام رساند. در این مسیر، دیوان در دوران‌هایی که جامعة‌ بین‌المللی دچار بی‌ثباتی بوده، تلاش کرده است بیشتر به رویکرد «منفعل» و «احتیاط قضایی» نزدیک شود؛ و در مقابل، در دوران‌های ثبات به رویکرد «فعال» و «کنش‌گری قضایی» بپردازد؛ گرچه دیوان گاه به جهت وجود مقتضیات خاص و موردی نیز بنا به مورد به یکی از این رویکردها بیشتر قرابت نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Judicial Policy of the International Court of Justice: Judicial Restraint or Judicial Activism

نویسندگان [English]

Seyed Jamal Seifi ¹
Vahid Rezadoost ²

¹ Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University

² PhD in International Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

In dealing with various cases and circumstances in the international community, international courts and tribunals do not always act in the same way. Rather, they try to perform their judicial function and in so doing they adopt different approaches to maintain an equilibrium between the requirements of the international community, on the one hand, and the wishes of the disputing parties, on the other. The choice of these approaches to a large extent depends on the underlying ‘judicial policy’ of each tribunal which can, in turn, be distilled out of the jurisprudence constante of that tribunal. During its lifetime, the International Court of Justice has generally strived to stay in harmony with the needs of the contemporary international community to perform its judicial function in the best way possible. Thus, in times in which the international community was experiencing crisis or instability, the Court has attempted to adopt a rather passive judicial policy (judicial restraint.) Conversely, in times of stability, it has tried to adopt a proactive judicial policy. However, due to the special circumstances of each case, the Court has sometimes shown more affinity to one of these approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

International Court of Justice
Judicial Policy
Judicial Restraint
Judicial Activism

مراجع

الف. فارسی

ـ کتاب
- فلسفی، هدایت‌الله؛ سیر عقل در منظومۀ حقوق بین‌الملل: اصول اساسی روش‌شناسی حقوق بین‌الملل، فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم، 1396.
- _____________؛ حقوق بین‌الملل معاهدات، فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم، 1391.
ـ مقاله
- رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین و حیدر پیری؛ «مشروعیت مداخلۀ نیروهای ائتلاف علیه داعش در عراق و سوریه در چارچوب حقوق بین‌الملل»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، شمارۀ 58، بهار و تابستان 1397.
- زمانی، سیدقاسم؛ «ماهیت حقوقی داعش در حقوق بین‌الملل: دولت یا بازیگر غیردولتی؟»، مجلۀ دولتپژوهی، دورۀ 1، شمارۀ 1، بهار 1394.
- سیفی، سیّدجمال و وحید رضادوست؛ «مفهوم «سیاست حقوقی» در رویهقضایی بین‌المللی»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، دورۀ 23، شمارۀ 91، پاییز 1399.
- سیفی، سیّدجمال؛ «دیوان بین‌المللی دادگستری؛ رکن اصلی قضایی ملل متحد» در مجموعه مقالات نقش دیوان بین‌المللی دادگستری در تداوم و توسعۀ حقوق بین‌الملل، انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، 1386.
- سیفی، سیدجمال، محسن عبدالهی و امیرحسین ملکی‌زاده؛ «قابلیت انتساب مسئولیت در رویة دیوان بین‌المللی دادگستری در پرتو قضیة ژنوساید (بوسنی هرزگوین علیه صربستان و مونته‌نگرو)»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 5، تابستان 1390.
- عزیزی، ستار؛ «بررسی مشروعیت دعوت از مداخلة خارجی در مخاصمات داخلی با تأکید بر رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیۀ فعالیت‌های نظامی در سرزمین کنگو»، پژوهش حقوق عمومی، شمارۀ 3، تابستان 1390.
- محبی، محسن و وحید رضادوست؛ «تفسیر تکاملی معاهدات در حقوق بین‌الملل در پرتو قضیة اختلاف در خصوص کشتی‌رانی و حقوق مربوط به آن (کاستاریکا علیه نیکاراگوئه)»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، شمارۀ 53، پاییز و زمستان 1394.
ب. انگلیسی و فرانسوی

- Books
- Lauterpacht, Hersch, The Development of International Law by the International Court, Praeger, 1958.
- Fitzmaurice, Gerald, The Law and Procedure of the International Court of Justice, Vol II, 1986.
- Higgins, Rosalyn, Problems and Process: International Law and How We Use It, Oxford University Press, 1994.
- Kohen, Marcelo & Magnus Jesko Langer (eds), Le développement du droit international Réflexions d’un demi-siècle, vol. I: Théorie générale du droit international public, Graduate Institute Publications, 2013.
- Kolb, Robert (ed), Commentaire sur le Pacte de la Société des nations, Bruylant, 2014.
- Kolb, Robert, La Cour internationale de Justice, Pedone, 2013.
- Lubell, Noam, Extraterritorial Use of Force against Non-State Actors, Oxford University Press, 2011.
- Steenberghe, Raphaël van, La légitime défense en droit international public, Bruxelles, 2012.
- Kelsen, Hans, Pure Theory of Law, translated by Max Knight, University of California Press 1967.
- Kelsen, Hans, Théorie pure du droit, translated by Charles Eisenmann, Second Edition, LGDJ, 1962.
- Articles
- Abi-Saab, Georges, ‘De l’évolution de la Cour internationale de Justice. Quelques tendances récentes’, RGDIP, 1992.
- Abi-Saab, Georges, ‘La métamorphose de la fonction juridictionnelle internationale’, Unité et diversité du droit international: Ecrits en l’honneur du professeur Pierre-Marie Dupuy, Martinus Nijhof, 2014.
- Dupuy, Pierre-Marie, ‘The Judicial Policy of the International Court of Justice’ in Francesco Salerno (ed) Il ruolo del Giudice Internazionale nell’evoluzione del diritto internazionale e communitario, Cedam, 1995.
- Fitzmaurice, Gerald, "Hersch Lauterpacht - The Scholar as Judge", British Yearbook of International Law, vol. 37, 1961.
- Fouchard, Felix, "Allowing Leeway to Expediency, without Abandoning Principle”? The International Court of Justice’s Use of Avoidance Techniques", Leiden Journal of International Law, 2020.
- Jennings, Robert, "The Role of the International Court of Justice", British Yearbook of International Law, Vol 68, Issue 1, 1997.
- Kooijmans, Pieter, "The ICJ in the 21st Century: Judicial Restraint, Judicial Activism, or Proactive Judicial Policy", The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 56, Issue 4, 2007.
- Posner, Richard, "Legal Formalism, Legal Realism, and the Interpretation of Statutes and the Constitution", Case Western Reserve Law Review, vol. 37, 1987.
- Steinberg, Richard, "Judicial Lawmaking at the WTO: Discursive, Constitutional, and Political Constraints", American Journal of International Law, vol. 98, 2004.
- Thirlway, Hugh, "Judicial Activism and the International Court of Justice" in Nisuke Ando (ed), Liber Amicorum Judge Shigeru Oda, Brill, 2002.
- Zarbiyev, Fuad, "Judicial Activism in International Law—A Conceptual Framework for Analysis", Journal of International Dispute Settlement, Vol 3, Issue 2, 2012.
- Cases
- Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), ICJ Rep 2007.
- Armed Activities on the Territory of the Congo (New Application: 2002) (Democratic Republic of the Congo v. Rwanda), ICJ Rep 2006.
- Certain Expenses of the United Nations (Article 17, paragraph 2, of the Charter), ICJ Rep 1962.
- Effect of Awards of Compensation Made by the United Nations Administrative Tribunal, ICJ Rep 1954.
- Fisheries (United Kingdom v. Norway), ICJ Rep 1951.
- Interpretation of Article 3‚ Paragraph 2‚ of the Treaty of Lausanne (Frontier between Turkey and Iraq), PCIJ, Advisory Opinion, series B, no 12, 1927.
- LaGrand (Germany v. United States of America), ICJ Rep 2001.
- Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America), ICJ Rep 1986.
- North Sea Continental Shelf (Federal Republic of Germany/Denmark and Netherlands), ICJ Rep 1969.
- Reparation for Injuries Suffered in the Service of the United Nations, ICJ Rep 1949.
- Reservations to the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, ICJ Rep 1951.
- The Prosecutor v. Dusko Tadic, International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY), Judgment of 15 July 1999.