امکان‌سنجی اعمال قواعد بازرگانی فراملی در داوری مبتنی بر اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، گروه حقوق خصوصی، شیراز، ایران

چکیده

قواعد بازرگانی فراملی به‌عنوان نظام سوم حقوقی در کنار نظام حقوقی داخلی و بین­­المللی جهت تنظیم روابط تجار مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از موضوعات بحث‌برانگیز مربوط به قواعد بازرگانی فراملی این است که چنانچه طرفین توافق نموده باشند اختلاف ایشان بر مبنای اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی حل و فصل شود، آیا به‌طور ضمنی به منزلة اعطای اختیار اعمال قواعد بازرگانی فراملی به داور نیز هست؟ به عبارت دیگر در این مقاله بررسی می‌شود آیا اعمال داوری مبتنی بر اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی، این اختیار و اقتدار را به داور می­دهد تا قواعد بازرگانی فراملی را اعمال نماید. این اختلاف‌نظر ناشی از این موضوع است که اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی را به‌عنوان اصیل‌ترین منبع قواعد بازرگانی فراملی و به تعبیری شاکلة آن معرفی می‌نمایند. از همین رو این نظریه مطرح می‌شود که حاکمیت قواعد بازرگانی فراملی بر اختلاف به منزلة تجویز ضمنی رسیدگی بر اساس اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی است و بالعکس؛ یعنی چنانچه داور مجاز در اعمال اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی باشد می‌تواند قواعد بازرگانی فراملی را به کار برد. در این پژوهش سعی بر آن است تا ضمن تحلیل نظریة فوق در اندیشه­های حقوقی و رویة عملی، به این موضوع پرداخته شود که اصول عدل و انصاف و روش کدخدامنشی با داشتن وحدت مبنا با قواعد بازرگانی فراملی، سبب تعدیل و تلطیف فرایند داوری می‌شوند. مضافاً بررسی می‌شود در فرض حاکمیت هر دو عنوان، حدود اختیارات داور در کنارنهادن قواعد محض و دست و پاگیر حقوقی چگونه است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Feasibility of Applying Lex Mercatoria in Arbitration Based on Ex aequo et bono and Amiable Compositeur (Original Research)

نویسندگان [English]

  • roshanak darabighasemi 1
  • Ali Rezaei 2
1 PhD Student of Private Law, Faculty of Law and Political Science Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Associate Professor, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Transnational commercial rules (lex mercatoria) as the third legal system along with the domestic and international legal systems, are used to regulate commercial relations. One of the controversial issues related to the transnational commercial rules is if the parties have agreed that their dispute should be resolved ex aequo et bono and or by way of amiable composition, would such agreement imply granting the arbitrator the authority to apply transnational commercial rules? In other words, this article examines if in cases where the arbitrator is empowered to act ex aequo bono or as amiable compositeur, they may, directly or indirectly, apply lex mercatoria or not. This disagreement stems from the fact that ex aequo et bono and amiable compositeur have been considered the core foundation and origin of most transnational commercial rules. Therefore, it is suggested that the application of transnational commercial rules over disputes, is an implicit prescription in proceedings based on ex aequo et bono or by way of amiable composition, and vice versa; That is, if the arbitrator is authorized to decide ex aequo et bono or by way of amiable composition, they can apply lex mercatoria. In this research, an attempt is made to analyze the above proposition in legal thoughts and practical procedures. It should be underlined that ex aequo et bono decision-making and amiable composition, due to the unicity of their foundation with lex mercatoria, would result in more flexibility in the arbitration process. In addition, the article examines what would be the arbitrator's scope of authorities in ex aequo et bono decision-making and amiable composition to set aside strict legal rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lex mercatoria
  • Ex aequo et bono
  • Amiable Compositeur
  • General Legal Principles
  • Commercial Custom
  1. ـ کتاب

    1. شیروی، عبدالحسین. داوری تجاری بینالمللی. تهران: انتشارات سمت، 1391.
    2. مطیعی، انسیه. جایگاه عدل و انصاف در دیوان دعاوی ایران و امریکا. تهران: انتشارات مجد، 1401.
    3. موحد، محمدعلی، درس‌هایی از داوری‌های نفتی. تهران: انتشارات دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، 1374.

     

    ـ مقاله

    1. انصاری، علی و حجت مبین، «قواعد فراملی در داوری تجاری بین‌المللی و جایگاه آن در حقوق ایران». فصلنامة حقوق، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی 40، شمارۀ 3 (1389).
    2. پرتوی، ایوب، مصطفی ماندگار و رضا زارعی، «آفرینش و پویایی لکس مرکاتوریا در پرتو رویة داوری تجاری بین‌المللی». فصلنامة علمی تحقیقات حقوقی آزاد 13، شمارۀ 47 (1399).
    3. جعفری، فیض‌الله و فاطمه حمیدیان، «بررسی تحلیلی شرایط اعمال انصاف در داوری‌های تجاری بین‌المللی«. مجلة حقوقی بین‌المللی 36، شمارۀ 60 (1398).
    4. جنیدی، لعیا، «نظریة حقوق فراملی بازرگانی». فصلنامة حقوق، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی 41، شمارۀ 1 (1390).
    5. خدا‌بخشی، عبدالله، «گذری بر داوری مبتنی بر اصول عدل و انصاف و کدخدامنشی در حقوق تطبیقی»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی 48، شمارۀ 4 (1397).
    6. دهدار، فرزین، «ماهیت حقوق بازرگانی فراملی». مطالعات حقوق تطبیقی 8 (1396).
    7. شهبازی‌نیا، مرتضی، فیض‌الله جعفری و فاطمه حمیدیان، «تحلیل مفهومی داوری بر مبنای انصاف و نهادهای مرتبط». فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی 47، شمارۀ 2 (1396).
    8. علومی یزدی، حمیدرضا و رضا حاذق‌پور، «جایگاه حقوق عرفی بازرگانی فراملی در داوی تجاری بین‌المللی»، فصلنامة پژوهش حقوق خصوصی 5، شمارۀ 19 (1396).
    9. مافی، همایون و فاطمه ابطحی، «اعمال حقوق بازرگانی فراملی به‌عنوان قانون حاکم در داوری تجاری بین‌المللی». فصلنامة دیدگاه‌های حقوق قضایی 24، شمارۀ 88 (1398).
    10. محمودی کردی، زهرا، مهدی زاهدی و سیده عاطفه قدیری‌نژاد، «از لکس مرکاتوریا تا حقوق تجارت فراملی در معنای مقتضی». فصلنامة پژوهش حقوق خصوصی 8، شمارۀ 31 (1399).
    11. سید‌باقر میرعباسی و رضوان باقرزاده، «نقش انصاف در حل و فصل اختلافات بین‌المللی»، فصلنامة حقوق، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی 40، شمارۀ 2 (1389).

     

    ـ پایان‌نامه

    1. پاکدل رضایی، شهرام، اصل انصاف در روابط دولت‌ها با تکیه بر آراء دیوان بین‌المللی دادگستری، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، 1390.